ลานซักล้าง

วันที่ ๒๖ มิถุนายน เป็นวันสุนทรภู่ (2329-2398) กวีเอกของโลกซึ่ง UNESCO ได้ยกย่องไว้ตั้งแต่ปี 2529 แล้ว

ก็คุยกับป้าจุ๋มในลานปัญญานี้ แล้วพบเรื่องน่าแปลกใจที่ตรงกัน ว่าเดี๋ยวนี้หาซื้อหนังสืออันเป็นผลงานของท่านไม่ได้เลย มีแต่ที่ตัดตอนออกมาเป็นส่วนย่อยๆ เท่านั้นที่ยังพอหาได้บ้าง แต่ก็กระจัดกระจายอยู่มาก

ดังนั้น ผมจึงตัดสินใจพิมพ์ใหม่อีกที ให้อยู่ในรูปแบบของข้อความที่ค้นหาได้ด้วย search engine เพื่อประโยชน์แห่งการศึกษา โหลดต้นฉบับมาอ่านได้ที่นี่ครับ ตัวสะกดคงไว้ตามต้นฉบับซึ่งตีพิมพ์ในปี 2498 แต่ผมแยกหนังสือให้เห็นชัด และมีทั้งการสะกดแบบโบราณเช่น เปน และการสะกดสมัยใหม่เช่น เป็น

โดยเหตุที่หนังสือมีความยาวมาก จึงขอแยกสุภาษิตจากพระอภัยมณีออกไป

จะอ่านก็ได้นะครับ แต่เตือนว่ายาว ผมตั้งใจจะให้ใช้ search engine (และ control-F) ค้นหามากกว่า

ในภาษาโบราณนั้น ใช้ฟองมัน (๏) เป็นเครื่องหมายเริ่มบทกวี และใช้อังคั่นคู่ (๚) วางไว้ตรงท้ายเพื่อแสดงว่าจบบทกวี มีคำอธิบายเรื่องนี้ไว้บนเว็บของราชบัณฑิตยสถาน แต่น่าเสียดายที่เว็บนี้ติดไวรัสมานานแล้วครับ ไม่มีใครแก้ไข

อ่านต่อ »

คืนนี้อ่านหนังสือเก่าจากหอสมุดสาขาวังท่าพระ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยศิลปากร เจอหนังสือที่พระราชเวที วัดมกุฏกษัตริยาราม ตีพิมพ์แจกในปี 2480 ชื่อ “คติของนักพูด และคนดี มาจากไหน ?” เป็นหนังสือที่สแกนมา อ่านได้แต่ไม่อยู่ในรูปแบบข้อความดิจิตอล ผมคิดจะพิมพ์ แต่พิมพ์ทั้งหมดก็ไม่ไหว เลยเลือกเอาครึ่งหลัง คือเรื่องคนดี มาจากไหน ? ก็แล้วกันครับ ตัวสะกดโบราณ การแบ่งย่อหน้า เครื่องหมายวรรคตอน (อันอาจเกิดจากข้อจำกัดของการเรียงพิมพ์เมื่อ 73 ปีก่อน) คงไว้ตามที่ปรากฏในหนังสือ

อ่านต่อ »

วันนี้ค้นคำว่า”ชี้นิ้ว” ก็ได้ความหมายที่ตรงกันทั้งนั้นครับ

• ไทย-อังกฤษ สอ เศรษฐบุตร: to tell other people to work
• ไทย-อังกฤษ NECTEC’s Lexitron Dictionary: [v.] order [syn.] ออกคำสั่ง,บัญชา,บงการ,สั่ง
• พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน: ได้แต่สั่งการให้ผู้อื่นทํา ไม่ลงมือทําเอง
• พจนานุกรม ไทย-ไทย อ.เปลื้อง ณ นคร: ได้แต่สั่งการให้ผู้อื่นทำ ตนเองไม่ทำ

แม้ในเอกสารอื่นๆ ที่ค้นเจอ ต่างก็มีความหมายในลักษณะเดียวกัน และออกไปในด้านลบมากกว่าบวก

อย่างไรก็ตาม ถ้าอยู่ในฐานะที่ออกคำสั่งได้และจำเป็นต้องใช้คำสั่ง ก็ขอให้พิจารณาข้อคิดของคำสั่งด้วย ถ้าไม่จำเป็นต้องใช้คำสั่ง การให้คำแนะนำจะดีกว่าไหมครับ

อ่านต่อ »

อย่าได้แปลกใจเลยครับ ที่คนไม่เคยทำนาจะ(ดัดจริต)มาเขียนเรื่องการทำนา สถานการณ์น้ำวิกฤติมาก น้ำในระบบชลประทานมีไม่พอที่จะทำอย่างที่เคยทำมาอีกแล้ว และคาดว่าจะมีวิกฤติการณ์น้ำรุนแรงต่อเนื่องไปอีกหลายปี ต่อให้อยู่ดีๆ มีปาฏิหารย์น้ำเต็มเขื่อนขึ้นมาได้ ถ้าเราไม่เปลี่ยนวิธีใช้น้ำ ก็จะยังเจอปัญหาแบบที่เคยเจอ แต่คราวนี้น้ำหมดเขื่อนแล้ว จะแก้ไขสถานการณ์ลำบาก — วันนี้ เขตเมืองยังมีน้ำประปา นอกเขตเมืองยังมีประปาชนบท ประปาภูเขา หรือน้ำบาดาล เราเพลิดเพลินกับการใช้ โดยไม่คิดจะเติมน้ำต้นทุน วันไหนน้ำหมด วันนี้มานั่งเสียใจก็สายไปแล้วนะครับ (บ่อบาดาลเติมน้ำได้แต่ก็ไม่ทำ อ่างเก็บน้ำก็เติมได้โดยทำร่องให้น้ำฝนไหลมารวมกัน ฯลฯ)

ทำนาเคยได้ 50-60 ถังต่อไร่ ถือว่าอยู่ได้ ถ้าไป 80-100 ถัง ก็เยี่ยมเลย ลือกันไปสามบาง แต่ถ้า 120 ถัง ได้ออกทีวีแหงๆ พอมีระบบชลประทาน ก็แห่กันทำนาปรัง แล้วพอราคาข้าวขึ้นสูง ทีนี้ทำนาปรังกันสองรอบเลย แต่ผลผลิต(ที่ไม่วายวอดไปจากภัยแล้ง) ตกลงมาเหลือ 25 ถัง แถมใช้น้ำเพิ่มขึ้น 3 เท่าเพราะทำนาสามรอบ เราไม่มีปริมาณน้ำสำรองเพิ่มขึ้นจากเดิมนะครับ แต่ใช้น้ำทำนามากกว่าเดิม มีประชากรที่ต้องการใช้น้ำมากกว่าเดิม

ไม่ได้โทษการทำนาปรังหรือนาปีหรอกครับ แต่อยากบอกว่ามีวิธีทำนาแบบที่ใช้น้ำน้อยลง และให้ผลผลิตมากขึ้น ซึ่งเรื่องนี้ผมไม่ได้บอกให้เชื่อ แต่อยากให้ลองคิดดู ถ้าเห็นว่ามีเหตุผล ก็อาจลองทำดูในแปลงเล็กๆ ก่อน นาปีกำลังจะเริ่มแล้ว ต้องเตรียมการก่อน

อ่านต่อ »

เป็นที่รู้กันโดยทั่วไปว่าเมืองเล็กไม่ค่อยมีโอกาส ต่อให้มีเด็กเก่งๆ ก็ขวนขวายสอบเข้าไปเรียนในเมืองใหญ่ บางทีก็ถูกรับตรงเข้ามหาวิทยาลัยในเมืองใหญ่ๆ เมื่อเรียนจบแล้ว น้อยคนที่จะกลับบ้าน ในเมื่อเป็นอย่างนี้ เมืองเล็กก็ขาดดุลย์ความรู้และบุคลากรตลอดเวลาหลายสิบปีที่ผ่านมา

หน่วยงานปกครอง และมหาวิทยาลัย พยายามจัดโปรแกรมเดินสายสัมนา ถ้าพูดแรงๆ ก็เหมือนไฟไหม้ฟางนะครับ — อันที่จริง จะไปว่าทางฝั่งรัฐและฝ่ายปกครอง ก็คงไม่ยุติธรรมนัก ถ้าท้องถิ่นต้องการสิ่งเหล่านี้จริง ทำไมจึงไม่ทำอะไรบ้าง

เคยถามหมอจอมป่วน (รองนายกเทศมนตรี) ว่าเทศบาลนครพิษณุโลกนี่ ครอบคลุมพื้นที่เท่าไหร่ หมอตอบว่า 18.26 ตร.กม. ทำเอาผมสะดุ้งเลย ไม่นึกว่าจะ “เล็ก” ขนาดนี้ ผมเคยเป็นคนกรุงเทพซึ่ง กทม.มีขนาดกว่าพันห้าร้อยตารางกิโลเมตร เทศบาลนครพิษณุโลกครอบคลุมพื้นที่ตำบลในเมืองเท่านั้น — แต่การที่หมองานยุ่งมากเพราะอบรมเผยแพร่ความรู้ทั่วประเทศ พื้นที่ห้าแสนหนึ่งหมื่นสี่พันตารางกิโลเมตร

เรื่องนี้ มาคิดดูอีกที ขนาดอย่างเทศบาลนครพิษณุโลกนั้น เหมาะสมมากกว่า กทม. ถึงแม้จะแบ่งเป็น 50 เขต (เฉลี่ยเขตละ 300 ตร.กม.) แล้วก็ตาม

มาลองคิดดูว่า “เมือง” ควรจะมีขนาดเท่าไหร่จึงจะบริหารจัดการได้อย่างทั่วถึง มีทรัพยากรเพียงพอที่จะช่วยให้พลเมืองมีชีวิตอยู่ได้ — ทำไมหนองคายจึงเป็นเมืองน่าอยู่ได้โดยไม่ต้องมีมหาวิทยาลัยชื่อดังหรือธุรกิจขนาดยักษ์

อ่านต่อ »

ผมทำงานบริหารมานานปี ได้รับเชิญไปงานแถลงข่าวต่างๆ มากมายตลอดมา ซึ่งก็สารภาพว่าไม่ได้ไปหรอกครับ

วันนี้มีงานแถลงข่าวเปิดตัวเครือข่ายพลังบวก กลับรู้สึกว่าต้องมา จะติดตามจากสื่อก็ได้ครับ เผอิญผมรู้ดีว่าสื่อมีพื้นที่จำกัด จึงถ่ายทอดได้ไม่ครบ ก็เลยควรจะมาฟังเอง — ไม่ผิดหวังหรอกครับ แต่ผมจะไม่เขียนเรื่องที่ Igniter แต่ละท่านนำเสนอ เอาพื้นที่มาเขียนประเด็นที่พบเห็นดีกว่า

อ่านต่อ »

เปิดใจรับฟัง เป็นบุคลิกซึ่งพร้อมที่จะรับฟังข้อเท็จจริงใหม่ๆ มากกว่าที่จะเป็นอารมณ์ของจิตที่เดี๋ยวมีเดี๋ยวไม่มี — จะเห็นว่าการเรียกร้องให้คนอื่นกลับมารับฟังนั้น ไม่ค่อยประสบความสำเร็จ เพราะว่าคนที่เปิดใจรับฟังนั้น ไม่ต้องเรียกร้อง ส่วนคนที่ไม่รับฟัง อาจฟังได้ประเดี๋ยวประด๋าว (บางทีอาจแค่ได้ยินโดยไม่ได้ฟังด้วยซ้ำไป)

ผู้ที่เปิดใจรับฟัง มักจะมีความเป็นมนุษย์สูง มี self-esteem สูง สามารถตระหนักได้เองว่าความเข้าใจเดิมนั้นไม่ถูกต้อง(ทั้งหมด) พร้อมที่จะเปลี่ยนไปสู่ความจริง โดยละวางอคติ อัตตา มานะ ฯลฯ (ซึ่งเป็นเรื่องในอดีตทั้งนั้น) — แต่การเปิดใจรับฟัง ไม่ใช่การยอมรับเรื่องโกหกพกลม หรือเรื่องไร้สาระ รับฟังแบบนั้นน่าจะเรียกว่าความโง่เขลามากกว่านะครับ

ดังนั้นเมื่อเจอคนที่เปิดใจรับฟังแล้ว ใช้โอกาสนั้นให้คุ้มค่า ให้เหตุผล ให้ความจริง ให้หลักฐาน จะเสนออะไรก็ให้ชัดว่าตรงนั้นคือข้อเสนอ ที่เหลือเขาตัดสินใจได้เอง; อย่าใส่ไปแต่อารมณ์ การคาดเดา ซึ่งคงจะนำมาซึ่งความผิดหวังทั้งสองฝ่าย -> ห้ามเด็ดขาดที่จะบอกว่าเรื่องนี้ตกผลึกมาแล้ว เพราะนั่นแปลว่าคิดมาเป็นที่สิ้นสุดแล้ว ปรับปรุงให้ดีขึ้นไม่ได้เลย อย่างนี้เหลือคำตอบแค่รับหรือไม่รับ ซึ่งมีโอกาสถูกปฏิเสธสูงมาก เพราะผู้เสนอย่อมไม่เข้าใจข้อจำกัดของผู้รับฟังทั้งหมด; ใช้อัตตา ก็นำไปสู่ผลของอัตตา คือติดแหงกครับ

อ่านต่อ »

Ignite เป็นงานที่เปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วม (igniter) ได้พูดกันคนละ 5 นาที มีคนละ 20 สไลด์ ซึ่งเปลี่ยนโดยอัตโนมัติทุก 15 วินาที เท่านั้นและเท่ากัน

เริ่มต้นในเมืองซีแอตเติลในปี 2549 จากนั้นก็แพร่หลายไปตามเมืองต่างๆ ด้วยสโลแกน Enlighten us, but make it quick … ก็ดีเหมือนกันนะครับ ทำไมต้องมายืดยาด เสียเวลาอรัมภบท หรือบรรยายแบบเล็คเชอร์ … มีอะไรก็ว่ามาเลยซิครับ

การกำหนดเวลาไว้สั้นๆ ก็ทำให้ผู้นำเสนอต้องตั้งสติให้ดี และในที่สุดก็กลั่นออกมาเป็นความแม่นยำ (ซึ่งดูจะขาดไปในบริบทของสังคมไทย) จะพูดอะไรก็อ้อมโลกซะ แต่ผมยังไม่คิดว่านั่นเป็นประโยชน์หลักของงาน Ignite

งานนี้ผู้ฟังต้องฝึกฟังต่างหาก ถ้าแต่ละเรื่องมีข้อความสำคัญ 3 อันใน 5 นาที; ในเวลาหนึ่งชั่วโมง เราจะได้ฟังประเด็น(ที่ดี)กว่า 30 ประเด็น — เทียบกับการประชุม บางทีผลัดกันพล่าม  หาแพะ โบ้ยกันไปมา ทั้งชั่วโมงแทบไม่ได้อะไรเลย — ประเด็นต่างๆ ที่เก็บมาได้ อาจใช้เป็นแรงบันดาลใจ ที่จะทำอะไรต่อไปในอนาคต

อ่านต่อ »

เวลาเขียนบันทึกแต่ละบันทึก ผมก็อยากให้บันทึกของผมใช้ได้ไปนานๆ จึงไม่ค่อยเขียนเรื่องเฉพาะกาลหรอกนะครับ

แต่ว่าเม้าธ์กันแซดว่าปรากฏการณ์ดาวเรียงตัว จะทำให้เกิดแผ่นดินไหวทำให้เกิดสึนามิตามมา แล้วก็ส่งต่อกันไปเรื่อยๆ เหมือนพวกนับถือผี — ข้อความพวกนี้ไม่มาถึงผมแฮะ แต่ว่ามีข่าวและรายการทีวีปฏิเสธกันให้แซดเหมือนกัน

ข้อเท็จจริงคือ มีปรากฏการณ์ดาวเรียงตัวอยู่จริง

เวลาเกิดดาวเรียงตัว มันไม่ได้เรียงกันเป็นแถวตรงเป๊ะ ทั้งนี้เป็นเพราะระนาบการโคจรของดาวรอบดวงอาทิตย์ของดาวเคราะห์แต่ละดวงนั้น ไม่อยู่ในระนาบเดียวกันสักดวง ดาเคราะห์แต่ละดวง โคจรรอบดวงอาทิตย์ด้วยความเร็วและรัศมีที่ไม่เท่ากัน ตามหลักการพื้นฐานของโคเปอร์นิคัส เมื่อเวลาผ่านไป ก็มีโอกาสที่ดาวจะโคจรเข้ามาอยู่ในแนวใกล้ๆ กัน

ปรากฏการณ์ดาวเรียงตัวนั้น หมายถึง “ใกล้” ในมุม 90° (อย่าลืมว่าดาวไม่ได้อยู่ในระนาบเดียวกัน จึงต้องมองเป็นรูปกรวยสามมิติ ซึ่งมีมุมยอดกรวยเป็น 90°)

อ่านต่อ »

… งานช่วยผู้ที่พิการนี้มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะว่าผู้ที่พิการไม่ได้เป็นผู้ที่อยากที่จะพิการ และอยากช่วยตัวเอง ถ้าเราไม่ช่วยเขา ไม่สามารถที่จะปฏิบัติงานอะไรเพื่อมีชีวิตและมีเศรษฐกิจของครอบครัว จึงทำให้เกิดสิ่งที่หนักในครอบครัว หนักแก่ส่วนรวม ฉะนั้น นโยบายที่จะทำก็คือ ช่วยเขาให้ช่วยตัวเองได้ เพื่อที่จะให้สามารถเป็นประโยชน์ต่อสังคม และเป็นกำลังปฏิบัติ …

พระราชดำรัสพระราชทานแก่คณะกรรมการมูลนิธิอนุเคราะห์คนพิการ
ในพระราชินูปถัมภ์ของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
22 มีนาคม 2517

อ่านต่อ »