ลานซักล้าง

อนุสนธิจากการมอบเครื่องสับกิ่งไม้เป็นของขวัญวันเกิดให้ครูบา ซึ่งท่านก็นำไปทดลองต่อ โดยเอากิ่งไม้ในสวนป่า มาริดใบออก เอาใบสับผสมกันเลี้ยงวัว ปรากฏว่าวัวชอบ! ขืนรอหญ้า วัวทั้งฝูงอดตายแน่ครับ [จากบันทึก วิชาเกินเผชิญวิชาการ]

…วันเกิดปีนี้ผมได้รับของขวัญเป็นเครื่องสับกิ่งไม้ นับเป็นความโชคดีของโคทั้งฝูงของสวนป่า ผมให้ลุงอาน คนที่ดูแลเลี้ยงโคไปตัดกิ่งไม้ที่โคน่าจะกินได้ ซึ่งมีอยู่มากมาย เช่น ใบไผ่ ใบกระถิน ใบมะม่วง ใบขนุน ใบมะขามเทศ ใบก้ามปู ใบข่อย ใบกระถินณรงค์ ใบกล้วย ใบมะรุม ใบแค ใบส้มเสี้ยว ฯลฯ กิ่งไม้พวกนี้ถ้าเราทยอยตัดออกมาในลักษณะแต่งกิ่ง หลังจากตัดออกแล้ว ก็จะมีกิ่งใหม่แตกยอดออกมาให้หมุนเวียนตัดได้ตลอดปี

จากการทดลอง ได้ข้อสรุปมาอย่างหนึ่งว่า การปลูกต้นไม้เลี้ยงสัตว์นั้น เป็นทางออกที่ทำได้ง่ายกว่าการทำแปลงหญ้า  นอกจากจะแก้ปัญหาเรื่องอาหารสัตว์ได้อย่างเป็นรูปธรรมแล้ว ยังช่วยประหยัดค่าอาหารข้น อีกทั้งยังไปชี้ชวนให้ชาวบ้านปลูกต้นไม้เพื่อความหลากหลายวัตถุประสงค์อีกด้วย งานวิจัยที่เหมาะสม จะอธิบายเรื่องผลประโยชน์ที่ชาวบ้านจะได้รับตรงๆง่ายๆไม่ซับซ้อน เกษตรสามารถเอาแนวคิดไปปฏิบัติได้อย่างสะดวก

จากการทดลองวันแรก เราตัดใบกล้วย 5% ใบกระถิน 35%  ใบหญ้า 20%ใบกระถินณรงค์ 40% ให้น้าอานเอาใบไม้มาสับผสมกัน  แล้วนำไปเลี้ยงโค เนื่องจากใบไม้เป็นชิ้นเล็กๆ โคแยกไม่ได้ว่าชอบหรือไม่ชอบใบอะไร จึงก้มหน้าก้มตากินจนท้องป่อง ที่สำคัญไม่เหลือเศษพืชตกค้างในราง กิ่งไม้ส่วนโคนที่มีขนาดใหญ่ แยกสับออกเป็นชิ้นไม้สับเล็กๆ นำไปโปรยในคอกสัตว์ให้ผสมคลุกเคล้ากับมูลสัตว์ ช่วยเพิ่มปริมาณปุ๋ยคอกได้อีกทางหนึ่ง คาดว่าในเมื่อสัตว์เกิดความคุ้นเคย โคเหล่านี้ก็จะอร่อยกับเมนูพิเศษที่เชิญชวนชิม…

เมื่อเย็นผมโทรไปหาครูบา จะสอบถามว่ากลับจากมหาวิทยาลัยอุบลราชธานีเมื่อคืนนี้ ได้ดูฟุตบอลหรือเปล่า (ไม่ได้ดูเพราะเหนื่อยจึงหลับไป) ก็เลยได้คุยกันเรื่องข้างบน ครูบาเมตตาอธิบายว่าการตัดกิ่งไม้ออกมา ช่วยเร่งให้ต้นไม้แตกกิ่งก้านใหม่ ดังนั้นยิ่งตัดก็ยิ่งโต; ทีนี้ไม่ใช่ว่าวัวจะกินใบไม้ทุกชนิด อย่างใบเอกมหาชัยนี่ก็ไม่กิน แต่ว่าเราอยากตัดกิ่งเอกมหาชัย (หรือต้นไม้อื่นๆ ที่วัวไม่กินด้วย) ให้แตกกิ่งผลิใบ สร้างร่มเงา ลดความร้อน รักษาความชุ่มชื้นไว้ในดินนะครับ

การทำปุ๋ยหมักจากใบไม้นั้น เราอยากให้ใบไม้ย่อยสลายไปบางส่วน ไม่ต้องสลายหมด (การเผาไร่นาเป็นการสิ้นคิดมาก เพราะเป็นการปล่อยไนโตรเจน และคาร์บอนออกสู่อากาศ ทำให้ดินเสื่อมสภาพเพราะความร้อน แถมกองไฟยังไล่ฝนไปจากพื้นที่ตรงนั้น แล้วก็ยังจะต้องมาจ่ายเงินเพื่อเติมปุ๋ยในดินอีกที — ยิ่งทำก็ยิ่งจน ส่วนบริษัทขายปุ๋ยจะยิ่งรวย)

การทำปุ๋ยหมักนั้น ทำจากสารอินทรีย์ จะมาจากสัตว์หรือพืชก็ได้ ปุ๋ยหมักเป็นการคืนธาตุและสารอาหารต่างๆ สู่ดินเท่านั้นเองครับ เพียงแต่เวลาคืน เราคืนในรูปที่พืชเอาไปใช้ประโยชน์ได้เลย

ขั้นแรก ก็นำเศษใบไม้มาตากแดดให้แห้ง เพราะว่าเราจะสับใบไม้เป็นเศษเล็กๆ ซึ่งใบไม้แห้งสับง่าย/ใช้พลังงานน้อยกว่าสับใบสด

จะไม่สับก็ได้เหมือนกัน แต่ว่าจะต้องใช้เวลานานกว่า 3 เดือน กว่าใบไม้จะย่อยสลาย — คนไทยใจร้อน ไม่ค่อยอยากรอนานหรอกครับ

ถ้ามี solar collector เก็บความร้อนจากแสงแดด นำไปปล่อยใต้กองใบไม้ ก็อาจจะช่วยให้เศษใบไม้แห้งเร็วขึ้น แต่ว่าถ้าไม่มี ก็ไม่จำเป็นหรอกนะครับ — อย่าลืมสับใบไม้(แห้ง)ให้เป็นชิ้นเล็กๆ ด้วย จะได้ย่อยสลายได้เร็วขึ้น เราไม่ได้ต้องการใบไม้ป่น แต่ให้เป็นเศษใบไม้ชิ้นที่เล็กลงเท่านั้น ไม่ใช่ใบไม้ทั้งใบ

จากนั้นก็โกยนำมาใส่ในคอก ทำเป็นชั้นๆ ชั้นละฟุตหรือฟุตครึ่ง (ประมาณหนึ่งศอก) ในแต่ละชั้นโรยปุ๋ยยูเรีย เม็ดเล็กๆ สีขาวๆ ลงไปเล็กน้อย ตรงนี้คือความพยายามจะเติมไนโตรเจนลงไปเพื่อเร่งให้ย่อยสลาย และเติมสารอาหารให้เศษใบไม้

ตอนที่เติมยูเรีย ราดน้ำ(คลอง)ลงไปด้วย ไม่ต้องให้เปียกโชก แต่ให้เปียกแบบชื้นๆ อย่างทั่วถึง

ถ้าไม่มีปุ๋ยยูเรีย ก็อาจใช้กิ่งไม้สับ หรือว่าใช้ “ฉี่” สัตว์ก็ได้

ยูเรียเป็นอินทรียสาร เมื่อสลายตัว จะได้แอมโมเนียและคาร์บอนไดออกไซด์​ ซึ่งแอมโมเนียจะไปสลายอินทรียสารอื่นๆ ในเศษใบไม้อีกที

ทำเป็นชั้นๆ ไปเรื่อยๆ จนเต็มคอก (คอกคือโครงไม้กับลวดกรงไก่)

รูปขวาคือเศษใบไม้ที่สุมเป็นชั้นๆ ไว้แล้วปล่อยให้ย่อยสลาย ส่วนรูปขวา เป็นรูปตอนที่ย่อยสลายแล้ว ถึงไม่หมดก็ไม่เป็นไรครับ จะเห็นว่ากองปุ๋ยหมักเตี้ยลง

เรานำเอาเศษใบไม้ที่ย่อยแล้ว ไปใส่ดิน-ใส่ให้หนาหน่อยก็ได้

เมื่อใส่แล้ว เศษใบไม้จะบังแสงแดดข้างล่าง ทำให้วัชพืชโตผ่านขึ้นมาไม่ได้ แถมยังเก็บความชื้นไว้ในดิน พร้อมทั้งปกป้องไม่ให้ดินโดนแดดเผาซึ่งจะทำให้ดินแข็ง การที่ดินมีความชุ่มชื้นและดินไม่ร้อนจัดเพราะไม่โดนแดด จะช่วยให้รากและจุลินทรีย์ในดินเติบโต-ทำงานได้

ทำไปทำมา อาจจะได้ชั้นหน้าของดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ขึ้นมาแทนของเก่า เรียกว่าฮิวมัส (Humus)

ถ้าวัชพืชโผล่ทะลุขึ้นมา เราก็จัดการได้ง่ายเลย เพราะว่าสีแตกต่างกับปุ๋ยมาก

แล้วทำไมต้องยุ่งยากขนาดนี้… ผมก็ตอบไม่ได้เหมือนกันครับ!

« « Prev : ผลทดสอบกล้อง

Next : ร้อนเย็นเป็นหยินหยาง » »