ลานซักล้าง

ผมน่ะไปสวนป่ายี่สิบกว่าครั้งแล้ว แต่ว่าคราวนี้พาน้องชายไปด้วย

น้องผมไม่เคยไป ก็ใช้เวลานั่งคุยกับครูบาและแม่หวีตั้งแต่ไปถึงจนกระทั่งกลับบ้านครับ ผมเอากล้องไปแต่ไม่ได้ถ่ายรูปมาสักรูป แต่น้องผมถ่ายมาห้าสิบกว่ารูป ภาพเหล่านี้มาจากกล้องของน้องครับ

อ่านต่อ »

เมื่อไรที่อากาศหนาว ก็ต้องมาเขียนเรื่องเตาทุกที

ที่เขียนเรื่องนี้ซ้ำซาก เพราะเหตุสองอย่างครับ (1) การเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ ก่อให้เกิดควัน ซึ่งเป็นอันตรายสำหรับผู้ที่ไปนั่งผิงไฟ และ (2) ถ้าไม่ทำอะไรเลย ชาวบ้านก็ไปตัดฟืนมาก่อกองไฟ ต้นไม้ใช้เวลาเป็นสิบปี แต่พอตัดเอาเป็นฟืนมาเผา ไม่ถึงชั่วโมงก็มอดหมดแล้ว

เราจะไปบอกชาวบ้านว่าอย่าตัดต้นไม้มาก่อกองไฟโดยไม่มีวิธีแก้หนาวให้นั้น พูดกันไม่รู้เรื่องแน่ เพราะเวลาอยู่กันตามชนบท ไม่เหมือนอยู่ในห้องปรับอากาศตามเมืองต่างๆ

ผมเอาคลิปของเตาที่พัฒนาแล้วมาให้ดูก่อนก็แล้วกันครับ

อ่านต่อ »

วันนี้เอาเตาเผาถ่าน Biochar ในลักษณะของถังกลมมาให้ดูอีกสามแบบครับ

แต่หลักการยังคงเดิม คือเผาให้ความร้อนแก่ไม้ (หรือ biomass) จะเกิด gasification แล้วเอาก๊าซนั้นมาเผาให้ความร้อน วิธีการนี้ จึงประหยัดเชื้อเพลิงในการเผาถ่านมาก แถมได้ถ่าน Biochar เอาไปปรับปรุงดินด้วย

อ่านต่อ »

หลังจากที่พาพ่อแม่อพยพไปอยู่หัวหินเสีย 44 คืน วันนี้ก็อพยพกลับบ้านแล้วครับ

ที่ต้องอพยพไปก็เพราะพ่อแม่ผมอายุมากแล้ว สองท่านอายุรวมกัน 155 ปีแล้วครับ ดังนั้นจึงไม่ควรเอา สว.มาเสี่ยงกับน้ำท่วมด้วย จริงอยู่ แม้ว่าที่บ้านจะไม่ท่วม แต่ก็ต้องเผชิญกับความขาดแคลนและความไม่สะดวกทั้งปวง ไปหัวหินคราวนี้ ที่จริงพ่อแม่ยังไม่อยากกลับ แต่เผอิญผมมีงานในวันที่ 8 ธค. แล้วไม่อยากให้พ่อกับแม่อยู่กันตามลำพัง เลยพากันกลับบ้านก่อนดีกว่า ถ้าจะกลับไปอีกค่อยหาเวลาเหมาะๆ อีกที

นอกจากแผลที่ได้มากจากหัวหินแล้ว การไปอยู่หัวหินก็ยังเขียนบันทึกอยู่สม่ำเสมอ (เขียนเป็นวรรคเป็นเวร และอ่านยาก) เหมือนเดิม ผมเขียนเพราะรู้สึกว่ามีประเด็นที่ควรจะเขียน หัวหินมี 3G เมื่อกลับมาบ้านแล้วจึงพบว่าที่บ้านก็มี 3G แล้วเหมือนกัน (ก่อนไปยังไม่มี) แต่ถึงหัวหินจะมี 3G มี Wifi ก็ยังไม่จุใจเหมือนใช้เน็ตที่บ้านหรอกครับ

เรื่องสำคัญคือได้ไฟเขียวอ่อนๆ ว่าไปอยู่สวนป่าและทำอย่างที่อยากจะทำได้ แผนเดิมของสวนป่าคือหมู่บ้านเฮ ซึ่งยังไม่ได้เรียนปรึกษาครูบาอย่างเป็นกิจลักษณะ แต่ก็เข้าใจว่ารู้กันอยู่ในที ตลอดหลายปีที่ผ่านมา ผมก็พยายามชี้ความเสี่ยงต่อการดำรงชีวิตเท่าที่นึกออก [ความมั่นคงสามแนวทาง] ค่อยๆ ทำไปเรื่อยๆ แต่หลังจากเกิดอุทกภัยใหญ่ในปีนี้ ผมคิดว่ามีเงื่อนไขของความไม่ปกติเกิดขึ้นมาก จนคิดว่าไม่ควรปล่อยเวลาให้เนิ่นนาน ควรหาสถานที่ที่ดำรงชีวิตได้อย่างยั่งยืนอย่างจริงจังได้แล้ว พ่อแม่อายุมากแล้ว ไม่อยากให้ไปลำบากในบั้นปลายของชีวิต แต่บรรดาผู้ที่ยังพอมีกำลังวังชาอยู่และตั้งใจจะฟื้นฟูบ้านเมือง ก็ควรจะดำรงชีวิตต่อไปได้

อ่านต่อ »

บ่ายนี้มีโทรศัพท์มาแสดงความเห็นว่า บันทึกชุด ผลิต Biochar อย่างจริงจัง น่าจะมีนัยอะไรบางอย่าง

มีครับ ผมไม่ใช่คนมีลับลมคมนัยอะไรหรอก แต่มักไม่บอกอะไรตรงๆ เหมือนเขียนตำรา ถ้าไม่ได้เอาไปพิจารณา ก็คงไม่ได้อะไรไป ถึงแม้คิดไปผิดทาง ก็ยังได้คิด ไม่เชื่ออะไรง่ายๆ เหมือนถูกจูงจมูก แต่หากคิดได้ดีกว่าผม ก็ดีเลย ผมจะได้เรียนไปด้วย

ตั้งแต่ประเทศไทยเริ่ม “พัฒนาประเทศ” ด้วยแผนพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติ มีการปรับปรุงกระบวนการผลิตอย่างมโหฬาร เละกันไปทั่วทุกหัวระแหง ตั้งแต่การศึกษา อุตสาหกรรม​ … ไปยันความเป็นมนุษย์

ทางด้านการเกษตร นอกจากเปลี่ยนไปเป็นพืชเชิงเดี่ยวซึ่งทำลายความหลากหลายของพืชพันธุ์แล้ว ยังมีการเร่งผลผลิตด้วยปุ๋ยเคมีอีก ปุ๋ยนี้มีการกำหนดสูตรว่าจะต้องอยู่ในสัดส่วนของธาตุอาหารสำคัญของพืชสามอย่างคือ ไนโตรเจน(N) ฟอสฟอรัส(P) และ โปแตสเซียม(K) ธาตุอาหารของพืชนั้นมีมากกว่าสามชนิดนี้ แล้วยังมี ค่า pH ความร่วนซุยของดิน ความชื้นในดิน และจุลินทรีย์ในดิน ซึ่งต่างทำหน้าที่สอดประสานกับรากพืช ลำเลียงธาตุอาการผ่านระบบรากไปสร้างเป็นความเจริญเติบโตให้แก่ต้นไม้

แต่การใช้ปุ๋ยเคมี (และยาฆ่าแมลง ยาฆ่าหญ้า) มาเป็นเวลาหลายสิบปี ทำให้ดินเสื่อมสภาพ ดินชั้นบนแข็ง แล้วเพื่อเร่งผลผลิต เราก็ถางแหลก ต้นไม้ใหญ่หายไปหมด เมื่อร่มเงาหายไป ดินก็ถูกแดดเผาโดยตรง ยิ่งไปเร่งอาการดินแข็งดินแตก เลนและบ่อปลักกลายเป็นดินดาน ยิ่งทำให้ความชื้นในดินต่ำ

เมื่อดินแข็ง น้ำซึมจึงผ่านได้ยาก ทำให้ความชุ่มชื้นในดินต่ำ รากพืชที่อยู่ต่ำลงไป ก็ไชไปหาอาหารได้ลำบากขึ้น นำอาหารไปเลี้ยงลำต้นได้ลำบาก

น้ำท่วมใหญ่คราวนี้ มีฝนตกลงมามาก แต่ที่เราไม่ค่อยฉุกใจคิดกันก็คือฝนที่ตกลงมา ซึมลงไปในดินได้น้อย เพราะดินเราแข็ง ฝนตกลงมาเจอดินแข็ง แทนที่จะซึมลงไปข้างล่างเป็นต้นน้ำลำธาร ก็ไหลไปทางข้างๆ บ่าลงมา หลายหุบ หลายแก่ง รวมกันเป็นน้ำป่าทะฃักเข้าท่วมบ้านเรือนไร่นา

ยิ่งกว่านั้นยังมีพื้นที่เป็นจำนวนมากที่น้ำท่วมขังเป็นเวลานานหลายเดือน จริงอยู่ที่ดินผิวหน้าอิ่มน้ำ ทำให้น้ำซึมลงไปข้างล่างได้ลำบาก แต่ก็น่าคิดเช่นกันว่าทำไมชั้นดินที่อิ่มน้ำ (½~1 เมตร) จึงไม่ถ่ายน้ำลงไปข้างล่าง

อ่านต่อ »

มีการทดลองใช้ Biochar ปรับปรุงดินในแปลงปลูกข้าวโพดที่มหาวิทยาลัยแห่งมลลัฐอิลินอยส์ ได้ข้อสังเกตว่า

… Scientists at the Illinois Sustainable Technology Center (ISTC) are exploring an innovative way to off-set fossil fuel use and greenhouse gas emissions: using pyrolysis at low temperatures to convert waste biomass into valuable products. Pyrolysis is a thermochemical conversion process where waste biomass is heated in the absence of oxygen to produce a series of energy products such as bio-oil, syngas, and biochar. Bio-oil and syngas can be captured and used as energy carriers. Also, bio-oil can be used at petroleum refineries as a feedstock that is greenhouse-gas-neutral and renewable.

Biochar can be used as a fuel or as a soil amendment. When used as a soil amendment, biochar can boost soil fertility, prevent soil erosion, and improve soil quality by raising soil pH, trapping moisture, attracting more beneficial fungi and microbes, improving cation exchange capacity, and helping the soil hold nutrient. Moreover, biochar is a more stable nutrient source than compost and manure. Therefore, biochar as a soil amendment can increase crop yields, reduce the need for chemical fertilizers, and minimize the adverse environmental effects of agrochemicals on the environment.

Another potentially enormous environmental benefit associated with biochar used in soil is that it can sequester atmospheric carbon. In the natural carbon cycle, plants take up CO2 from the atmosphere as they grow, and subsequently CO2 is emitted when the plant matter decomposes rapidly after the plants die. Thus, the overall natural cycle is carbon neutral. In contrast, pyrolysis can lock up this atmospheric carbon as biochar for long periods (e.g., centurial or even millennial time scales). Therefore, the biochar approach is an attractive solution to alleviating global warming concerns. James Lovelock, famous for his Gaia hypothesis, is now advocating biochar as “One last chance to save mankind“. …

อ่านต่อ »

บทเรียนและสถานการณ์ต่อเนื่องจากน้ำท่วมใหญ่คราวนี้ ทำให้ผมมานั่งเพ้อเจ้อต่อถึงบันทึกเก่า [ความมั่นคงสามแนวทาง เพื่อให้อยู่ได้]

น้ำท่วมใหญ่ความนี้ เห็นว่าคนช่วยเหลือตนเองไม่ได้เยอะครับ ไม่อย่างนั้นก็ไม่เรียกว่าภัยพิบัติหรอก แต่น้ำท่วมใหญ่ปี 54 นี้ ต่างกับปีก่อนที่เส้นทางความช่วยเหลือจากส่วนกลางถูกตัดขาด แหล่งผลิตอาหารเสียหายหนักเป็นวงกว้าง อุตสาหกรรมเสียหาย คนตกงาน หลังน้ำลดแล้ว เมื่อการคมนาคมขนส่งกลับมาใช้ได้ เราอาจจะพบความจริงของการขาดแคลน ว่าของที่เคยหาซื้อได้ อาจจะหาไม่ได้ หรือราคาแพงขึ้นมาก… ก็ดีไปอย่างที่จะได้แยกแยะกันได้ซะที ระหว่างความอยากกับความจำเป็น

แต่ในเรื่องของความอยู่รอดนั้น นอกจากปัจจัยสี่แล้ว ยังมี “อาหาร น้ำ พลังงาน” ซึ่งต้องเอาใจใส่เป็นพิเศษ สิ่งเหล่านี้ ใช้เรื่อยๆ และไม่อาจเนรมิตมาได้ทันอกทันใจ เราไปติดกับความสะดวกสบายของการใช้เงิน มีเงินซะอย่าง ซื้ออะไรก็ได้ น้ำท่วมคราวนี้ คงได้บทเรียนกันว่าไม่แน่เสมอไป ว่าข้าวของแถวบ้าน แม้มีเงินจะซื้อ แต่ไม่มีของขายเพราะสินค้าเอามาส่งไม่ได้เนื่องจากน้ำท่วมถนน ท่วมโรงงาน หรือท่วมโกดังสินค้า

อ่านต่อ »

การฟื้นฟูไม่ใช่การทำให้กลับไปเป็นเหมือนเก่า แต่ต้องทำให้ “ดีกว่า” เก่า ในแง่ที่ว่าหากเกิดภัยขึ้นอีก จะไม่ทุลักทุเลเหมือนครั้งที่ผ่านมา ถ้าหากว่าฟื้นฟูเพียงแต่ทำให้กลับไปเหมือนเก่าก็จะโดนอีก หมดตัวอีก เพราะความเสี่ยงยังมีอยู่เหมือนเดิม ผ่านภาวะวิกฤตมาได้ แต่ไม่ได้เรียนรู้อะไรเลย

อ่านต่อ »

พอเขียนเรื่องการฟื้นฟู ก็คงจะมีคนบ่จอยเท่าไหร่ที่พื้นที่ของตนท่วม/หนักท่วมนาน ในขณะที่พื้นที่อื่นน้ำลดแล้วครับ

(หาเรื่องโดนด่า) สภาพน้ำท่วมส่วนใหญ่เป็นไปตามภูมิประเทศ มีเหมือนกันที่น้ำลดช้าเพราะต่อคิวกันไปเข้าตามทางระบายน้ำ จะระบายออกจากพื้นที่หนึ่ง ก็จะไปท่วมอีกพื้นที่หนึ่ง ถ้าหากว่ากำลังการระบายน้ำไปลงแม่น้ำหรือทะเลไม่ได้เพิ่มขึ้นตามไปด้วย บางกรณีระบายเท่าไหร่ก็ไม่หมด เพราะว่าน้ำที่ไหลเข้ามาในพื้นที่ยังมากกว่าหรือเท่ากับน้ำที่ระบายออกไป

อย่างไรก็ตาม เมื่อพูดถึงการฟื้นฟู ของจากโครงสร้างพื้นฐานซึ่งเป็นหน้าที่ของรัฐแล้ว การฟื้นฟูที่มีความหมายต่อชีวิตประชาชนที่สุด คือการทำให้คนทุกคนมีงานทำ พอมีชีวิตอยู่ต่อไปได้ มีกำลังบูรณะความเสียหายที่เกิดขึ้น ในชุมชนแถบชานเมือง คาดว่าจะมีผู้เดือดร้อนเป็นจำนวนมาก งานไม่มี เงินไม่มี ความหวังก็ไม่มี

เมื่อเกือบสามปีก่อน ผมเขียนบันทึกเรื่อง [ธุรกิจจิ๋ว] เอาไว้ ให้ความหมายในทางกว้างไว้ว่าเป็นงานบริการแบบง่ายๆ เช่นรับตัดหญ้า แต่งสวน รดน้ำต้นไม้ ทำแก้เครียด/แก้เหงา ไม่ต้องลงทุนอะไรมาก เดินไปทำงานในซอยได้เลย ได้ค่าตอบแทนเล็กน้อยดีกว่าอยู่เปล่าๆ

ความคิดเรื่องธุรกิจจิ๋วกลับมาอีกครั้ง ในฐานะที่จะเป็นเครื่องกระตุ้นเศรษฐกิจระดับปัจเจก ช่วงนี้น้ำเริ่มลดลง จะต้องมีการระดมทำความสะอาดกันขนานใหญ่ อาทิเช่น

อ่านต่อ »

คนเราโดยปกติก็มองไปไม่ได้เกินระยะที่สายตามองเห็นหรอกครับ แต่ด้วยความสนใจใคร่รู้ เราจึงบริโภคข่าวสารซึ่งเป็นข้อมูลมือสอง เราดูโทรทัศน์ ดูคลิป อ่านหนังสือ เม้าธ์ในเฟสบุ๊คและเว็บบอร์ด แล้วเราก็รีบร้อนตัดสินประหนึ่งว่าไปรู้ไปเห็นมาด้วยตนเอง

ข่าวสารมือสองที่ผ่านสื่อ โดยทั่วไปจะพออนุมาณได้ว่าเป็นไปโดยจริยธรรมของสื่อ (ซึ่งบางทีก็อนุมาณอย่างนั้นไม่ได้เหมือนกัน) เป็นข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น แต่ข้อเท็จจริงนั้นขึ้นกับมุมมองเหมือนกัน สิ่งที่เราเห็นเป็นเพียงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น โดยที่เราไม่รู้เรื่องราวเบื้องหลัง

ข่าวตามสื่อมวลชนกว้างได้แค่ผู้สื่อข่าวไปถึงเท่านั้น มีหลายสถานีที่พยายามเชิญชวนลักษณะของสื่อพลเมือง ซึ่งก็เป็นความพยายามที่ดีครับ แต่ผมคิดว่ายังดีกว่านั้นได้อีก คือลักษณะของสื่อพลเมือง เป็นการเสนอเหตุการณ์จากผู้ประสบเหตุแต่สถานีเป็นผู้เลือกสรรว่าจะนำเสนออะไร แต่สถานีโทรทัศน์มีเวลาออกอากาศที่จำกัด แม้จะใช้กับหนังสือพิมพ์ ก็ติดขัดที่เนื้อที่ในการตีพิมพ์อีกด้วย

การที่มีการเลือกสรรข่าวที่จะนำเสนอ หมายความว่าจะมีข้อเท็จจริงบางส่วนที่หายไป เช่นเดียวกับการรายงานเหตุการณ์น้ำท่วมของระบบราชการ แต่ลักษณะที่ “ไว้ใจ” รายงานของผู้ประสบเหตุ และ “ไว้ใจ” ผู้บริโภคข่าวสารว่าสามารถประเมินสถานการณ์ได้เองก็มีตัวอย่างอยู่หลายอัน

• http://www.ismyhouseflooded.com/
• http://gamling.org/
• http://teamthailand.kapook.com/ (แนะนำ)
• http://form.thaiflood.com/ (แนะนำว่าเมื่อเข้าไปช่วยเหลือแล้ว กรุณามาอัพเดตด้วย จะได้ไม่ซ้ำซ้อน)

อ่านต่อ »