ลานซักล้าง

ยอมรับครับว่าค่ายนี้ เป็นค่ายที่ผมรอคอยและมีความสุขมากที่ได้พบปะแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกัน

กลุ่มหมู่บ้านพอจัดตั้งขึ้นประมาณน้ำท่วมประเทศ ปี 2554 โดยคุณธนน รัตนบรรณกิจ (ปริ๊นซ์) มีหลักการที่คล้ายกับหมู่บ้านเฮ/หมู่บ้านโลกอย่างน่าประหลาด เราได้ตกลงกำหนดค่ายนี้เอาไว้ตั้งแต่เดือนมกราคม 58 ว่าจะจัดระหว่างวันที่ 4-6 เมย 58 มีสมาชิกมาร่วมจากหลายจังหวัด (เลข โคราช ตราด กรุงเทพ) และมาขอมาร่วมจากเพชรบุรีด้วย รวมประมาณ 15 ท่าน

อ่านต่อ »

อาจารย์ทวิชพานักศึกษาปริญญาโทและปริญญาเอกจากสำนักวิชาวิศวกรรม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี มาเยี่ยมสวนป่า โดยจัด “การประชุมเสนอผลงานบัณฑิตศึกษาวิศวกรรมเครื่องกล มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี ครั้งที่ ๑๐” ในวันที่ 1 มิ.ย. 56

แยกกันมาด้วยรถสามคันครับ อาจารย์ทวิชขับรถมาเอง ส่วนรถตู้และรถบัสขับมาด้วยกัน อาจารย์ทวิชมาถึงช่วงสายๆ รถตู้กับรถบัสขับเลยทางเข้าไปหน่อย แต่เมื่อวกรถกลับมา ก็หาทางเข้าเจอ ผมขับรถออกไปรับ แต่เห็นว่ารถกำลังขับเข้ามา ก็เลยวกรถกลับ

อาจารย์ทวิชเปิดงาน แล้วให้ผมคุยตามเรื่องตามราวกันนักศึกษาสัก 15 นาทีตามประสาวิศวกรประสบการณ์สามสิบกว่าปีคุยกับรุ่นน้อง แต่เพราะว่าให้พูดอะไรก็ได้ ก็เลยเล่านิทานไปหลายเรื่อง ชีวิตจริงไม่เหมือนข้อสอบปรนัยหรอกนะครับ คล้ายข้อสอบอัตนัยมากกว่าในแง่ที่ว่าตัวเลือกนั้น เรากำหนดเอง แต่ไม่เหมือนข้อสอบอัตนัยในแง่ที่ว่ามีทรัพยากรและข้อจำกัดด้วย ไม่มีใครสักคนที่จะมีชีวิตด้านเดียว รู้อย่างเดียว ทำอย่างเดียว พูดเรื่องเดียว ชำนาญเรื่องเดียวได้ แต่คนเราต้องมีเรื่องที่เรารู้จริงอยู่บ้าง มีทักษะความชำนาญเฉพาะตัวลงมือทำแล้วได้ผลดีอยู่บ้าง อย่างสองอย่างก็ยังเรียกว่ามีดี ทั้งนี้เป็นเพราะชีวิตต้องใช้สหวิทยาการ… ที่เขียนมานี่ ไม่ได้พูดหรอกครับ ส่วนที่พูดก็ลืมไปแล้ว รู้แต่ว่าพูดมาก ใช้เวลาเยอะเลย โชคดีที่ก๋วยเตี๋ยวใส่ว่านสาวหลงยังไม่พร้อม

อ่านต่อ »

แรกทีเดียว สองจิตสองใจอยู่ว่าจะลองที่บ้านซึ่งหาอุปกรณ์ได้ง่ายหรือว่าจะยกไปทำที่สวนป่าซึ่งขนเครื่องมือไปแล้วบางส่วน

ในที่สุดก็คิดว่าไปทำที่สวนป่าดีกว่าครับ จะได้มีคนช่วยกันดูหลายๆ คน

เตาเผาถ่านไบโอชาร์แบบพัดลมนี้ เป็นถังทรงกระบอกขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางแตกต่างกัน (แต่ความสูงเท่ากัน) ซ้อนกันอยู่สามถัง เมื่อมองจากด้านบน (Top View) ก็จะเห็นเป็นวงกลมสามวงซ้อนกันอยู่โดยมีจุดศูนย์กลางร่วมกัน

ถังนอก เราติดพัดลม (กระแสตรงสำหรับคอมพิวเตอร์) เป่าลมเข้าถังนอกในแนวเฉียง เพื่อให้ลมที่วิ่งในถังนอก (พื้นที่สีน้ำเงิน วงนอกสุด) หมุนทวนเข็มนาฬิกา ลมที่เป่านี้ เป่าในจุดเดียวก็ได้ อากาศในถังนอกซึ่งไม่มีที่ไป ก็จะพาทุกอณูหมุนตามกันไปทวนเข็มนาฬิกาตามแรงลมเป่า

ถังกลาง ผมจะเจาะร่องสูงสัก 1 นิ้วจากของล่าง ดัดให้ลมหมุนจากถังนอก รั่วเข้าไปถังกลางได้ และเหนี่ยวนำให้อากาศในถังกลาง (พื้นที่สีแดง วงกลาง) หมุนทวนเข็มนาฬิกาเช่นกัน

ส่วนถังใน เจาะช่องเปิดเล็กๆ แล้วดัดจนลมจากถังใน (พื้นที่สีเทา วงในสุด) ไหลมมองมาถังกลาง (พื้นที่สีแดง) ได้โดยไหลทวนเข็มนาฬิกาเช่นกัน

อ่านต่อ »

มีคนบ่นว่าบ้านเราดีแต่ขายแรงงานราคาถูก ไม่สามารถสร้างผลิตภัณฑ์ที่ขายในระดับนานาชาติได้เอง ค่าใช้จ่ายในการวิจัยและพัฒนาคิดเป็นระดับ 0.3% ของจีดีพี ซึ่งต่ำต้อยด้อยพัฒนาซะเหลือเกิน ประเทศที่พัฒนาแล้วมีตัวเลขนี้สูงกว่าเราสักสิบเท่า จึงหนีไม่รอดที่จะนำเข้าการออกแบบ นำเข้าวัตถุดิบมาผสมกับแรงงานราคาถูก แล้วขายออกไปสู่ตลาดโลกในราคาถูก กำไรที่เกิดขึ้น บริษัทข้ามชาติก็นำกลับไปหมด เหลือเป็นเพียงค่าแรงและเศษภาษีถูกๆ ให้กับคนไทย (เผลอๆ ได้ BOI ไม่เสียภาษีอีกด้วยซ้ำไป)

แต่วันนี้ค่าแรงของเราไม่ได้ถูกอีกต่อไปแล้ว ทั้งสังคมไม่ได้ขวนขวายที่จะพยายามทำอะไรด้วยตัวเอง ติดแหงกอยู่กับความสะดวกสบาย เคยมีอดีตที่ปรึกษานายกรัฐมนตรีให้ความเห็นไว้ว่าซื้อเอาง่ายกว่า คุ้มกว่าทำเอง (ซึ่งถูกต้องเมื่อมองเฉพาะเรื่องราคา แต่ไม่ถูกเมื่อมองเรื่องความยั่งยืน) การศึกษาถูกบังคับด้วยหลักสูตรและ “มาตรฐานการศึกษา” ซึ่งรับประกันว่าเป็นความรู้แห้งๆ ทำอะไรไม่เป็น เด็กส่วนหนึ่งจะเข้ามหาวิทยาลัยและเรียนต่อไปได้ ซึ่งเป็นการเลื่อนเวลาการตกงานออกไปในอนาคต

เหมือนกับที่จั่วหัวเรื่องไว้ ผมคิดว่าอาการอย่างนี้ เป็นเหมือนความต้องการที่จะเอาผล แต่ไปรดน้ำเฉพาะตรงกิ่ง แทนที่จะบำรุงทั้งต้นโดยเริ่มตั้งแต่ราก ไม่ว่าจะปฏิรูปการศึกษามากี่หน ก็ไม่เคยคิดว่าบางทีปัญหาจะอยู่ที่ตัวคนปฏิรูปเอง ปฏิรูปไปกี่ครั้งก็เหมือนเดิม เช่นเดียวกับการทำรัฐประหาร และการเลือกตั้ง

อ่านต่อ »

หลายปีที่ผ่านมา เศรษฐกิจไม่ดีทั่วโลก บ้านเรารับข่าวสารแต่มักจะไม่เข้าใจเนื้อแท้ของข่าวว่ามีอะไรซ่อนอยู่บ้าง

เศรฐกิจโลกไม่ดีมาหลายปีแล้วครับ อัตราคนว่างงานในสหรัฐไม่ได้ดีขึ้นอย่างที่เข้าใจกัน เนื่องจากปลายช่วงรัฐบาลบุชผู้ลูก มีการเปลี่ยนแปลงการนับจำนวนผู้ว่างงานเป็นจำนวนผู้รับสวัสดิการการว่างงานจากรัฐ แต่ว่ารัฐจ่ายสวัสดิการนี้เพียงปีเดียว ถ้าในหนึ่งปียังหางานไม่ได้ ก็จะไม่นับเป็นผู้ว่างงานอีกต่อไปเนื่องจากไม่ได้รับสวัสดิการการว่างงานจากรัฐอีกแล้ว สหรัฐพิมพ์ธนบัตรเท่าไรก็ได้ เอาไปซื้อน้ำมัน โอเปคไม่ใช่ว่าไม่รู้ว่านี่มันแบ๊งค์กงเต็ก แต่ไม่มีเงินสกุลใหญ่อื่นๆ ที่มีความมั่นคงพอ จะสังเกตได้ว่าเศรษฐีอาหรับเอาเงินไปซื้อห้างสรรพสินค้า โรงแรม หรือแม้แต่ทีมฟุตบอล ทั้งนี้เพื่อเปลี่ยนเงินสดไปเป็นสินทรัพย์อย่างอื่นเผื่อว่าระบบเงินตราจะมีปัญหาหนัก

ทั้งในอเมริกาและยุโรป นอกจากความเชื่อในกระแสโลกวิบัติปี 2012 แล้ว ปัญหาเศรษฐกิจ ปัญหาความอยู่รอดของยูโรโซน ปัญหาการขาดดุลย์การค้าที่กลับเพิ่มขึ้นอีกของญี่ปุ่น อัตราการว่างงานในสหรัฐและยุโรป เงินเฟ้อ ประเทศล้มละลาย แต่ที่สำคัญที่สุดคือราคาน้ำมันผันผวน ทำให้ผู้คนเริ่มระแวงว่าเมื่อระบบโลจิสติกส์มีปัญหา แหล่งผลิตทางอุตสาหกรรมจะมีปัญหาสองเด้ง คือการขนส่งวัตถุดิบเข้ามาผลิตไม่ได้และส่งสินค้าที่ผลิตแล้วไปขายไม่ได้เช่นกัน พื้นที่เกษตรกรรมก็เช่นกัน ถ้าราคาน้ำมันผันผวนมาก เครื่องจักรกลการเกษตรทำงานไม่ได้ จะไม่มีแรงงานเพียงพอที่จะเก็บเกี่ยว และจะไม่สามารถขนพืชผลไปขายได้

แล้วเมืองจะอยู่รอดได้อย่างไร ถ้าไม่สามารถส่งสินค้าและอาหารจากแหล่งผลิตสู่เมือง คำว่าเมืองไม่ใช่กรุงเทพนะครับ ชุมชนต่างๆ ที่มีความสะดวกสบายแต่ไม่สามารถผลิตอาหารเลี้ยงตัวเองได้ เป็นอาการเดียวกันหมด

บันทึกนี้เสนอวิธีการปลูกพืชอาหารและเลี้ยงปลา โดยอาศัยพึ่งพากันและกัน เรียกว่าระบบ Aquaponics

อ่านต่อ »

บ้านดินไม่เชิงว่าสร้างจากดินเท่านั้นหรอกครับ เรียกว่าบ้านดินสร้างจากวัสดุธรรมชาติจะดีกว่า

ในการที่ดินจะยึดตัวกันได้นั้น เมื่อเรามองแต่คำว่าบ้านดินก็จะไปนึกถึงดินเหนียวเป็นส่วนใหญ่ แต่ที่จริงการทำให้ดินจับตัวกันได้ยังขึ้นกับคุณสมบัติของดินในบริเวณนั้นอีกด้วย บางทีดินหมาดๆ อัดด้วยแรงก็อยู่ได้ [กำแพงดินอัด] บางทีก็ต้องใส่ทรายและฟาง ซึ่งฟางเป็นไฟเบอร์ธรรมชาติซึ่งช่วยยึดเกาะอนุภาคของดินไว้ได้ บางทีก็ใช้น้ำแป้งผสมก็พอไหว แต่ถ้าไม่ไหวจริงๆ ก็ใช้ปูนซิเมนต์ผสมก่อนนำไปอัดเลยเช่นกรณีของอิฐอัดที่สวนป่า

วัสดุในบันทึกนี้ เรียกว่า cob ซึ่งเป็นส่วนผสมของดิน ทราย ฟาง และน้ำ ผสมคลุกเคล้ากันพอหมดๆ ก็สามารถจะนำไปปั้นหรือพอกใช้เป็นรูปทรงที่ต้องการได้ เมื่อทิ้งให้แห้ง จะมีความแข็งแรงพอสมควร พอที่จะทำกำแพง เก้าอี้ หรือพื้นได้ แต่ถ้า cob จะโดนน้ำ ต้องแน่ใจก่อนว่าทิ้งไว้จนแห้งสนิทแล้ว

อ่านต่อ »

ในเมื่อจะปลูกผักกิน ก็อย่ายอมให้ข้อจำกัดเรื่งพื้นที่มาขัดขวางนะครับ

ในกรณีที่บ้านไม่มีที่ดินจะขุดแปลงผักเลย  ทำไมต้องขุดดินด้วย??

แทนที่จะขุด เราใช้วิธีก่อ “กระถาง” ขึ้นมาแทนได้ เรียกว่าเป็นสวนแบบยก (Raised bed garden) วิธีนี้ใช้กับคอนโดมิเนียม อพาร์ตเมนท์ อาคารพานิชย์ หรือถนน (ซีเมนต์ ยางมะตอย อิฐ แม้แต่กระเบื้อง) ก็ได้

ปูนเมื่อโดนแดดเผาก็จะร้อน ทำอันตรายต่อรากพืช ดังนั้นเราก็ก่อหรือเรียงอิฐขึ้นมาบนพื้นปูนนั่นแหละ เอาฉนวนความร้อนปูไว้ชั้นล่างๆ แล้วชั้นบนเป็นดินให้รากต้นไม้โตได้ (ยกต้นไม้ขึ้นสูงหนีความร้อน) วิธีนี้เหมาะกับพืชผักล้มลุกซึ่งมีรากฝอยไม่ลึกนักเช่นผักสวนครัวต่างๆ

เมื่อรดน้ำ น้ำบางส่วน(น้อย)จะซึมออกที่พื้น บางส่วนจะเป็นความชุ่มชื้นอยู่ในดินให้รากต้นไม้เอาไปใช้ได้

อ่านต่อ »

ถ้าเรื่องนี้จะเป็นโครงงาน ก็น่าจะเป็นโครงงานระดับประถม การทำให้เกิดข้นนั้นไม่ยากหรอกครับ แต่การทำให้ดีนั้นเป็นอีกเรื่องหนึ่งนะครับ

อ่านต่อ »

คนในเมืองอาจมองว่าฝนเป็นเรื่องน่าเบื่อ แต่ในที่ที่ไม่มีน้ำประปานั้น ฝนเปรียบเหมือนเลือดที่หล่อเลี้ยงร่างกาย เพราะน้ำคือชีวิต

น้ำฝนคือน้ำกินน้ำใช้ เมื่อฝนตกลงมา ถ้าปล่อยทิ้งไปก็เหมือนไม่รู้ค่าของน้ำ เมื่อเรานึกถึงการรองน้ำฝนไว้ใช้ ก็มักจะนึกถึงหลังคาและรางน้ำฝน แต่รางน้ำฝนก็มีราคาแพงมาก ไปช็อบปิ้งกับครูบาเจอรางน้ำฝนไวนิลราคาเมตรละสามร้อยกว่าบาท เอื๊อก ไม่ได้บอกว่าแพงหรอกนะครับ แต่ว่าซื้อไม่ไหวเหมือนกัน หลังคาของโรงเตาเผาถ่านยาว 100 เมตร เทลงทั้งสองด้าน ดังนั้นหากติดรางน้ำฝน ก็จะเป็นเงินหกหมื่นกว่าบาท

บรรยากาศข้างเตาเผาถ่านนั้นร่มรื่นมาก นอกจากไปตั้งกระต๊อบตรวจการณ์ไว้หลังหนึ่งแล้ว ครูบาคิดว่าจะย้ายลานกิจกรรมจากลานไผ่ (ลานลำไย) มาอยู่ในป่า จะสร้างห้องน้ำไว้ในป่าด้วยเพื่อความสะดวก ในเมื่อจะมีลานกิจกรรมอันใหม่ ก็ทำให้นึกไปถึงข้อจำกัดของลานกิจกรรมดั้งเดิม แม้จะมีม้าหินนั่ง แต่เป็นพื้นที่เปิด แดดร้อน ฝนตกยังเปียกอีกด้วย ดังนั้นผมก็คิดจะหาผ้าใบคลุมสิบล้อมากาง เป็นผ้าใบสีขาว ขนาด 6 x 9 เมตรโดยเอาปลายผูกไว้กับต้นไม้สูงในป่า (ผืนละ 390 บาท ซื้อเยอะน่าจะมีลด เคยซื้อมาแล้ว 6 ผืนแต่แจกไปหมดแล้ว 6×9.in.th)

ผ้าใบนี้จะเป็นร่มเงาบังแดดบังฝนได้ แสงสว่างทะลุลงมาได้ ต้นไม้ใต้ผ้าใบสังเคราะห์แสงต่อไปได้ แต่ไม่ร้อน ในเมื่อผ้าใบมีสภาพเหมือนหลังคา จึงสามารถใช้รองน้ำฝนได้ ผ้าใบขนาด 6 x 9 เมตร ผูกเป็นเพิงหมาแหงนให้หย่อนตรงกลางเล็กน้อยเพื่อที่ว่าน้ำฝนและเศษใบไม้จะได้มารวมกันตรงกลาง แล้วเทลงมาใส่กรวยซึ่งเอามุ้งลวดไปกรองเศษใบไม้ไว้ ก้นกรวยต่อกับท่อพีวีซีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 4 นิ้ว ปกติก็ยาวท่อนละ 4 เมตร แต่เราตัดให้ยาว 2.5 เมตรก็พอ ก้นท่อพีวีซีปิดไว้

อ่านต่อ »

ทีแรกจะหาวิธีป่นอลูมินัมฟอล์ยให้เป็นผง (ปั่นไป 5 วัน 5 คืนจะกลายเป็นผงละเอียด) หรือปั่นหินก็จะลบขอบคมๆ ได้จึงไปเจอวิธี Ball Milling

แต่คิดไปคิดมาเอาใบมะรุมไปตากแห้งในร่ม แล้วค่อยเอามาป่นละเอียดด้วยวิธีนี้ จะกินเนื้อที่เก็บน้อยกว่า การป่นละเอียดแบบนี้น่าจะดีกว่าปั่นด้วยเครื่องปั่นไฟฟ้า ซึ่งแม้จะแหลกละเอียดแต่ความร้อนที่เกิดขึ้นจะทำลายคุณค่าทางอาหารไป

อ่านต่อ »