ลานซักล้าง

เมื่อปี 2459 มีบทความทรงอิทธิพลชื่อ Crowdsourcing ตีพิมพ์ใน Wired

บทความนี้ ชี้ถึงลักษณะที่เปลี่ยนไปของการสร้างสรรค์งานซึ่งเปลี่ยนไป จากยุคอุตสาหกรรมการผลิตที่พยายามสร้างขุมกำลัง “จากภายใน” อันเป็นประสบการณ์จากสงครามโลก “บริหารอย่างเหี้ยมโหด” (สำนวนของอาจารย์วรภัทร์) สร้างบรรษัทขนาดใหญ่ ผลิต ทำลายคู่แข่งและยึดครอง รวย รวย รวย รวยอยู่คนเดียว เปลี่ยนเป็นการให้อิสระแก่ “ฝูงชน” จำนวนมาก

ตัวอย่างเช่น บรรดาเว็บที่เป็นตลาดรวมสำหรับซื้อขายสินค้าออนไลน์ อย่าง tarad.com ebay.com หรือแม้แต่จะออกแนวเฉพาะตัวมากๆ อย่าง turbosquid.com ที่ขาย 3D model paypal.com ซึ่งรับจัดการเรื่องการชำระเงิน ทำตัวเป็นเครื่องมือของร้านค้าอื่นๆ

และอันที่ประสบความสำเร็จอย่างสูงแม้ไม่ได้ขายอะไรเลยคือ wikipedia.org

ในปี 2535 เมื่อสหภาพโซเวียตแยกเป็นประเทศเล็กๆ กลุ่ม “โลกเสรี” ต่างตีฆ้องร้องป่าว ถึงความสำเร็จของการแข่งขันเสรี และเรียกร้องให้โลกเปิดการค้าเสรีให้มากขึ้น ความคิดในแนวนี้ เป็นการด่วนสรุปจากเหตุการณ์และความเชื่อในเวลานั้น

ในขณะที่มหาอำนาจทางเศรษฐกิจ เรียกร้องประเทศต่างๆ ตัวเองกลับกีดกันทางการค้า — ในเนื้อแท้แล้ว ทรัพยากรที่มีอยู่ในโลก ไม่ได้มีอะไรเพิ่มขึ้นยกเว้นพลังงานจากดวงอาทิตย์ซึ่งเผาโลกครึ่งหนึ่งอยู่ตลอดเวลา ดังนั้นหากประเทศหนึ่งประสบความสำเร็จในเชิงเศรษฐกิจ ก็จะมีประเทศที่ไม่ประสบความสำเร็จเสมอ เป็น Zero-sum อีกทั้งความสำเร็จที่วัดเป็นตัวเงินนั้น มีเงินเฟ้อมาเป็นตัวลดทอน ดังนั้นหากได้ดุลย์การชำระเงิน ล้านล้านบาทเท่ากันในปีที่แล้วกับปีนี้ ปีนี้จะ เงิน ล้านล้านบาทจะมีค่าน้อยลง รวยน้อยลง มีกำลังน้อยลง จึงจะต้องแสวงหามากขึ้นไปอีก หากยังคิดกันตามแนวทางนี้

ตามกฎของไตรลักษณ์ ความสำเร็จก็เป็นอนิจจัง ไม่ยั่งยืนถาวร ตลาดเสรีก็เช่นกัน แม้ว่าโลกเสรีจะมั่นอกมั่นใจว่าแนวทางของตนประสบความสำเร็จเมื่อกำแพงเบอร์ลินพังทลายลง สหภาพโซเวียตแยกประเทศ จีนเปิดประเทศและก้าวเข้าสู่กระแสเศรษฐกิจโลก ความสำเร็จของโลกเสรีเป็นเพียง “ภาพปัจจุบัน” (snapshot)

Ian Bremmer แต่งหนังสือขายดีเรื่อง The End of the Free Market: Who Wins the War Between States and Corporations? ซึ่งให้อีกภาพหนึ่ง

ฝั่งซ้ายดำเนินการผลักดันโดย “รัฐ” มีเป้าหมายที่ความ “อยู่ดีกินดี” ของประชาชน เปลี่ยนทรัพยากรของประเทศให้เป็นกำลังทางเศรษฐกิจ

ฝั่งขวาเชื่อว่า “รัฐ” มีหน้าที่เอื้ออำนวยให้กิจการต่างๆ แข่งขันได้ดีขึ้น หากไม่ขยัน ไม่มีความรู้ ก็จะตายไปตามธรรมชาติ

รัฐไทยอยู่ตรงไหน จะทำอะไร เพื่ออะไร?

คนไทยคิดอะไร ทำอะไรกันอยู่?

ถ้าเราขับเคลื่อนประเทศไทยไปในทางบรรษัท ก็มีขนาดเล็กเกินกว่าจะมีกำลังพอที่จะแข่งขันในตลาดโลกได้ กิจการ SME ตามมาตรฐานของโลกเศรษฐกิจนั้น มีเสกลของทุนเป็นร้อยล้านบาทแล้ว SME ของเราไม่ได้มีลักษณะเป็น Enterprise เลย เป็นกิจการส่วนตัวเสียมากกว่า หา CEO ได้ยากมาก มีแต่เถ้าแก่เก่งๆ หลายคน แต่เถ้าแก่กับซีอีโอมืออาชีพนั้น คิดต่างกันมาก ดังนั้นแนวทางทางด้านขวา ไม่น่าจะนำเมืองไทยไปสู่ความสำเร็จ ไม่ว่าความสำเร็จนั้นจะหมายถึงอะไร

ส่วนทางด้านซ้ายของรูป มีรัฐเป็นตัวจักรสำคัญ รัฐของเราอ่อนแอเพราะการเมืองแบบแสวงหาอำนาจเพื่อผลประโยชน์ส่วนตัว ซึ่งเรื้อรังมานานแล้ว ถ้าถามว่าวันนี้ strategy ของเมืองไทยคืออะไร ผมคิดว่าจะมีคำตอบหลากหลายเลยครับ จะมีคนแย่งกันบอกว่า strategy ของเขาเป็นสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับเมืองไทย ซึ่งนั่นกลับเป็นส่วนหนึ่งของปัญหา คือว่าเราไม่รู้ว่าเมืองไทยจะทำอะไรกันแน่ ในเมื่อไม่รู้ว่าจะทำอะไรกันแล้ว จะไปรวมพลังทำอะไรกันได้ล่ะ

ผมเป็นเพียงหนึ่งในฝูงชน ที่มีแต่บล็อกลานซักล้างนี้ เป็นที่แสดงความคิดเห็น และไม่มีใครที่ต้องมาฟังผม เมื่อมองเรื่องทิศทางนี้แล้ว ไม่คิดว่าเราความจะเป็นสีแดงหรือสีดำ เพราะว่าเราไม่ต้องเลือกจากทางเลือกที่มีคนยื่นมาให้ เรามีชีวิตของเราเอง มีข้อจำกัดของตนเอง และมีความห่วยของตนเอง ใครจะมารู้ดีกว่าตัวเรา ไม่ต้องเอาทฤษฎีใดๆ มาอ้าง เพราะว่าบรรดาผู้ตั้งทฤษฎี ก็ไม่ได้รู้จักเมืองไทยดีพอ (ผมไม่ยกย่องคนที่แนะนำโดยความไม่รู้หรอกนะครับ)

ผมไม่มีคำแนะนำว่าเมืองไทยควรจะเดินไปทางไหน เพราะผมก็ไม่รู้เหมือนกันครับ ไม่มีคำตอบสำเร็จรูปให้ใคร และไม่เห็นประโยชน์ของการแสร้งทำเป็นผู้ที่รู้ไปหมด

แต่อยากชี้ว่าไม่ว่าเราจะไปทางไหน มีความมั่นคงสามแนวทาง ที่ต้องจัดการก่อน จึงจะมีชีวิตอยู่ได้ มีเรี่ยวแรงทำอะไรต่างๆ ที่ควรทำ คือ

1. ความมั่นคงทางอาหาร ตัวเลขเปลี่ยนไปเปลี่ยนมา ถึงแม้ว่าประชากร 30% ทำการเกษตร แต่คน 30% นี้เลี้ยงคนทั้งประเทศ ควรจะสำนึกบุญคุณกันเสียที อย่าปล่อยให้ใครเอาเปรียบแบบที่เคยเป็นมาเลย เป็นเรื่องน่าอายที่ตั้งเป้าจะเป็นครัวของโลก แต่ภายในประเทศกลับทำการพาณิชยกรรมเป็นหลัก กินหัวคิวกันไปเป็นทอดๆ ในขณะที่ต้นน้ำไม่เหลืออะไร
2. ความมั่นคงของน้ำ เป็นอันตรายที่เราไม่พูดถึงกัน น้ำคือชีวิต เมืองไทยไม่มีภูเขาสูงพอที่จะกักเมฆให้กลั่นตัวเป็นน้ำ แหล่งต้นน้ำของเราจึงขึ้นกับสภาวะอากาศ (ฝน) เราสร้างเขื่อนขึ้นมาเก็บกักน้ำ หวังจะมีระบบชลประทานแจกจ่ายน้ำออกไป แต่การพัฒนาตามแนวนี้ตลอดห้าสิบปีที่ผ่านมาไม่ประสบผล — เขื่อนก็จำเป็น แต่เขื่อนขนาดใหญ่สร้างอีกได้ยากเพราะว่าเขื่อนทำลายป่า เมื่อไม่มีป่า ก็ไม่มีน้ำ — ในบางพื้นที่ การส่งน้ำตามระบบชลประทาน ครอบคลุมพื้นที่น้อยมากจนตกใจ ภาคเหนือครอบคลุมพื้นที่ 15% ภาคอีสานมีแค่ 6% ที่เหลือคงต้องเอาตัวรอดกันเอง ประปาไม่ได้มีทุกพื้นที่เช่นเดียวกับบาดาล ถ้าจะต้องซื้อน้ำจากที่อื่น หาเงินได้เท่าไหร่ก็หมดครับ ถ้าไม่แน่ใจว่าจะทำอย่างไรดี ลองดูที่นี่เป็นตัวอย่าง แล้วช่วยกันขยายผลก็ได้นะครับ เป็นผลประโยชน์ร่วมกันของทุกคน บ่อน้ำ: น้ำน้อยมีสำรอง น้ำมากมีที่บรรเทา… อีสานมีฝนตกเฉลี่ย 1000 มม.ทุกพื้นที่ แต่เวลาฝนตกกลับไม่มีที่เก็บกักน้ำ ปล่อยให้ไหลทิ้งไป(เกือบ)หมด เขื่อนปากมูลก็เปิดทิ้งไว้เฉยๆ
3. ความมั่นคงทางพลังงาน พลังงานคือกำลังที่จะขยายผลของงานที่แต่ละคน แต่ละชุมชน ทำกันอยู่ ถ้าไม่มีพลังงาน เราก็จะไม่มีกำลัง ในวันนี้ แม้ว่าการจัดซื้อจัดหาแหล่งพลังงาน จะไม่(ค่อย)มีปัญหา แต่ว่าแหล่งก๊าซในอ่าวไทย เหลือเวลาอยู่เพียงอีกสิบกว่าปี เมื่อหมดแล้ว เราจะทำกันอย่างไร แหล่งพลังงานที่น่าจะต้องพัฒนากันอย่างจริงจังคือพลังงานแสงอาทิตย์ แต่ผมหมายรวมไปถึงไบโอแมสด้วยนะครับ ไบโอแมสคือพลังงานแสงอาทิตย์ที่พืชและสัตว์ เก็บสะสมไว้ในรูปของพลังงานทางเคมี เมื่อเผาก็จะปล่อยพลังงานกลับคืนมา

ก่อนจะทำอะไร อยู่รอดให้ได้ก่อนครับ

« « Prev : การพลัดพราก

Next : การสร้างหลักประกันให้ผู้ประกอบการใหม่ » »