นันทิ
อ่าน: 5986น้องสะใภ้ เอาหนังสือมาให้สองเล่มกับซีดีสองแผ่น จากพระอาจารย์คึกฤทธิ์ โสตฺถิผโล วัดนาป่าพง เปิดอ่านอย่างรวดเร็ว ก็เจอคำว่านันทิครับ
นันทิ แปลง่ายๆ ว่า ความเพลิดเพลิน — ซึ่งเป็นเหตุของราคะ | การระงับนันทิ จึงดับราคะ (ซึ่งราคะไม่ใช่แค่กามราคะหรอกครับ เดี๋ยวเขียนต่อข้างล่าง) มีอรรถกถา นันทิขยสูตรอธิบายไว้น่าคิดว่า
อรรถกถานันทิขยสูตรที่ ๑ - ๒
ในสูตรที่ ๑- ๒ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-
คำว่า นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย, ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย เพราะ ความเพลิดเพลินสิ้นไป ราคะก็สิ้นไป. เพราะราคะสิ้นไป ความเพลิดเพลิน ก็สิ้นไปนี้ ท่านกล่าวไว้เพื่อกระทำให้ต่างจากอรรถแห่งคำเหล่านี้ว่า
นนฺทิ หรือว่า ราโค. อนึ่ง บุคคลเมื่อเบื่อหน่ายด้วยนิพพิทานุปัสสนา ชื่อว่าย่อมละนันทิ ความเพลิดเพลิน เมื่อคลายความกำหนัดด้วยวิราคานุปัสสนา ชื่อว่าย่อมละราคะ.
ด้วยอันดับคำเพียงเท่านี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงให้วิปัสสนาจบลงแล้ว ทรงแสดงมรรคจิตในที่นี้ว่า เพราะราคะสิ้นไป นันทิก็สิ้นไป
ดังนี้แล้วแสดงผลจิตว่า เพราะนันทิ-ราคะสิ้น จิตหลุดพ้นแล้วแล.
จบ อรรถกถานันทิขยสูตรที่ ๑ ๒
ความเพลิดเพลิน คงจะไม่ได้หมายความเพียงความสนุกเพลิดเพลินเท่านั้น แต่ยังรวมถึงการติดใจ หลงไหล เหมือนการเติมเชื้อลงไปในกองไฟ; บางทีมองเป็นปฏิกริยาที่เกิดขึ้นในใจโดยอัตโนมัติ (อัตโนเมติก) โดยไม่รู้ตัว หรือรู้ตัวแต่ไม่สามารถหักห้ามใจได้; มองอีกทีเหมือนเชียร์กีฬา หรืออินกับเหตุการณ์อะไรมากๆ แบบเดียวกับอินกับละคร ทั้งที่ตนเองก็ไม่สามารถจะทำอะไรกับเหตุการณ์นั้นได้เช่นกัน (แต่ไม่รู้ตัว และใจล่องลอยรับความทุกข์ไปสุมใจโดยไม่รู้ตัว)
ราคะ พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต ให้ความหมายไว้ว่า
ราคะ แปลว่า ความกำหนัดยินดี, ความพอใจ, ความติดใจ จริต แปลว่า ความประพฤติ, พฤติกรรมปกติ หมายถึงความประพฤติที่ติดต่อสืบเนื่องมานานจนเป็นเรื่องปกติของผู้นั้น ใช้ว่า จริยา ก็ได้
ราคะ หรือ ราคจริต หมายถึงพฤติกรรมของคนที่มีราคะเป็น ปกติ คือรักสวยรักงาม มีกิริยาคือ ยืน เดิน นั่ง นอน เป็นต้นที่เรียบร้อย นิ่มนวล ชอบสะอาด ทำกิจต่างๆ ไม่รีบร้อน ชอบกินของที่บรรจงจัด ชอบของหวาน มีอารมณ์สุนทรีย์ ดูอะไรก็ดูนาน ละเอียดพิเคราะห์ อุปนิสัยเป็นคนเจ้าเล่ห์ ถือตัว แง่งอน ชอบอวด ชอบยอ อยากได้หน้า ราคจิตแก้ได้ด้วยการพิจารณากายคตาสติ หรือ อสุภกรรมฐาน
ราคะเป็นทั้งเหตุและผลของการติดแหงก เป็นเหมือนสิ่งเสพติด ยิ่งทำยิ่งพอใจ ยิ่งพอใจก็ยิ่งทำ go so big
จะหยุดการเสพติด ก็คงต้องหยุดชะงัก ตัดวงจร พิจารณาดูทั้งกระบวนการให้ชัด หาสาเหตุ หาข้อมูลจากมุมมองอื่นสักพัก
ที่เขียนนี้ ผมก็หยุดกระบวนการไม่ได้หรอกนะครับ แต่ผมหยุดดูได้เป็นพักๆ เอ๊ะบ่อยขึ้น พิพากษาเรื่องราวทันทีน้อยลงเยอะ เตือนตัวเองว่าเรื่องนี้ “ไม่รู้” — ในเมื่อไม่รู้ จะเอาอะไรไปตัดสิน แล้วการตัดสินโดยความไม่รู้นั้น แย่มากครับ
เดี๋ยวนี้ไม่ค่อยยอมให้ใจเป็นไปแบบอัตโนเมติก เพราะว่าพออัตโนเมติกจากความคุ้นเคย จากความเผลอ หรือจากอคติทีไร ถลำลึกทุกที แย่ทุกทีครับ
« « Prev : ภาษีจากการซื้อขายหลักทรัพย์ในตลาดหลักทรัพย์
Next : ผลลัพท์หลังงานเสร็จ » »
7 ความคิดเห็น
สาธุ เมื่อได้เรียนรู้แล้วนำมาปฎิบัติ
ความยากอย่างหนึ่งคือการเอาชนะใจตนเอง
เมื่อรู้ว่าติด หรือ จม หรือ อิน จะบอกให้วาง
ให้หยุด ให้ดับ เป็นเรื่องที่คนที่จิตใจเข้มแข็งสติดี
อาจทำได้ไม่ยาก คนที่จิตใจยังไม่เข้มแข็งก็ต้องพยายาม
พระอาจารย์ปราโมทย์ ให้ตามดูจิตและรู้ตัว แล้วปล่อยไป
แม่ชีศันสนีย์ว่า จะเอ๋แล้วบ๊าย บาย
หลวงพ่อกล้วย ท่านบอกว่าหยุดคิด ปล่อยวางทุกสิ่ง
ว่างเปล่า เมื่อมีสติแล้วจึงนำสติมาใช้ต่อไป
พระอาจารย์ไพศาลว่า จิตใจเหมือนเด็ก จะสอนต้องมีวิธีที่เหมาะกับเด็ก
ขอบคุณมากค่ะ
[...] อย่างในกรณีนี้คือการหลงติดอยู่กับความสำเร็จ ซึ่งแม้จะมีคนมองว่าเป็น [...]
แวะมาอ่านอีกครั้งและน้อมนำข้อธรรมของท่าน ว.วชิรเมธี
คุณภาพของประชาธิปไตย ขึ้นอยู่กับคุณภาพของคน คุณภาพของคนขึ้นกับคุณภาพของ “ปัญญา”
ชอบข้อคิดเห็นของป้าหวาน (ขออนุญาตอ้างอิง) ด้วยค่ะ
พระอาจารย์ไพศาลว่า จิตใจเหมือนเด็ก จะสอนต้องมีวิธีที่เหมาะกับเด็ก
แต่ละคนมี “จริต” ต่างกัน การตัดสินผู้อื่นด้วย “จริต” ของอีกคนจึงไม่ถูกต้องและ…แย่มาก
ขอบคุณค่ะ
[...] ขออวยพรให้สมาชิกลานปัญญาและผู้อ่านทุกท่าน มีจิตใจที่สงบสุข (ถ้าหากท่านต้องการ ก็ขออำนวยพรให้ละได้จากความเพลิดเพลิน+ปฏิกริยาอัตโนมัติได้โดยเร็วนะครับ) อย่าลืมว่าในชีวิตจริงนั้น ท่านไม่ได้กำลังทำข้อสอบปรนัยอยู่ ดังนั้นทางเลือกของท่าน มีมากกว่าที่คนอื่นหยิบยื่นให้ [...]
[...] โลกเสี่ยงต่อสึนามิทางการเงินเนื่องจากเศรษฐกิจขนาดใหญ่ของโลกมีความเสี่ยงสูง เพราะเคยคุ้นชินว่ามันเคยดำเนินมาอย่างนี้ ก็คงไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง ซึ่งเป็น [ตรรกะที่ผิดเพี้ยน] และเป็น [นันทิ] [...]
[...] หลงเพลิดเพลินอยู่กับความไม่จีรัง [นันทิ] เกิดความคับข้องอยากไปให้พ้น [...]
[...] ไม่ติดอยู่กับสิ่งที่คุ้นเคย [นันทิ] ขอให้มีสุขภาพที่แข็งแรง [...]