ความคิด
อ่าน: 2862วิถีแห่งปราชญ์ เป็นปฏิปทา จริยาวัตร ของ พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)
๒๙.
ความคิดท่านเจ้าคุณฯ เขียนเรื่องราวเกี่ยวกับความคิดไว้หลายแห่ง ที่สำคัญที่สุดน่าจะได้แก่ “วิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการ ๑๐ ประการ” ในหนังสือ พุทธธรรมฉบับปรับปรุงและขยายความ หน้า ๖๗๕-๗๒๗) นอกจากนั้นก็มีปรากฏในปาฐกถาต่างๆ อีกหลายแห่ง
ปาฐกถาหนึ่งที่ขออ้างถึงในที่นี้ เป็นปาฐกถาที่ยังไม่ได้รับการตีพิมพ์ที่ไหนเลย บรรยายที่ศูนย์วัฒนธรรม เมื่อวันที่ ๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๓ หัวข้อว่า “วิธีคิดและแก้ปัญหาแบบพุทธวิธี” มีใจความตอนหนึ่งที่อยากจะนำมาเล่าไว้ ณ ที่นี้
“ควรสอนวิธีคิดที่ถูกต้องให้แก่เด็กตั้งแต่อยู่ในวัยแรก อาจจะโดยการใช้วิธีคำถามคำตอบ ซึ่งเป็นวิธีที่แม้แต่พระพุทธเจ้าเองก็ทรงใช้มาก และใช้บ่อย
“บางคนอาจจะนึกว่า ขั้นเด็กเล็กนี่ยังไม่จำเป็น ที่แท้แล้ว การฝึกตั้งแต่เด็กเล็กมีความสำคัญมาก
“ขอยกตัวอย่างของการฝึกเด็กที่นำไปสู่วิถีชีวิตและชะตากรรมของสังคมไทยในสังคมไทย คนมีค่านิยมบบริโภคมาก ไม่ค่อยมีค่านิยมผลิต หรือการไฝ่รู้ มองดูให้ลึกแล้วจะเห็นว่า เริ่มมาตั้งแต่การเลี้ยงดูของพ่อแม่ เพราะเด็กกำลังโตจะมีศักยภาพที่จะเป็นไปได้สองทาง คือ ๑. ศักยภาพในการรับรู้แบบชอบ-ชัง และ ๒. ศักยภาพในการรับรู้ไว้เป็นข้อมูลเพื่อใช้ประโยชน์ อันนี้สุดแล้วแต่เราจะฝึกเด็กไปทางไหน
“อาตมาสังเกตว่า ในสังคมไทยมีการเลี้ยงดูเด็กแบบส่งเสริมปฏิกริยาแบบชอบ-ชัง ซึ่งน่าจะนำไปสู่ค่านิยมบริโภค เช่น เวลานำเด็กไปในสถานที่ต่างๆ เด็กก็จะสนใจใฝ่รู้ว่า สิ่งนั้นคืออะไร สิ่งนี้คืออะไร ตอนนี้ผู้เลี้ยงดูก็จะมีบทบาทในการชี้นำทางความคิด ก็จะบอกว่า อันนี้ดี อันนี้ไม่ดี อันนี้สวย อันนี้ไม่สวย นี่คือการชี้นำทางความคิดที่ไม่ก่อให้เกิดปัญญา เป็นการส่งเสริมความรู้สึกแบบชอบ-ชัง ที่นำไปสู่ค่านิยมบริโภคต่อไป
“แต่ถ้าหากเลี้ยงดูเป็น พ่อแม่ก็จะบอกเด็กว่าสิ่งนี้คืออะไร ปกติใช้ทำอะไร นอกจากนั้นแล้วยังใช้ทำอะไรได้อีก ถ้าจะทำสิ่งนี้ต้องใช้วัสดุอะไร จะทำได้อย่างไร ถ้ารู้ลึกไปกว่านั้น ก็อาจจะบอกถึงข้อบกพร่อง หรือข้อเสียว่ามีอะไร ถ้าสอนแบบนี้ปัญญาเกิด ฉะนั้น บางทีเราก็ไม่รู้ว่า ได้ให้การศึกษา หรือทำให้เสียการศึกษากันแน่
“การให้การศึกษาแก่เด็ก จึงมีความจำเป็นที่จะต้องทำตั้งแต่เล็กๆ มีระดับที่ทำได้ และต้องทำให้ถูกต้อง หากเด็กได้รับการสอนที่ถูกต้อง เมื่อไปสู่โรงเรียน ครูก็จะอบรมง่ายขึ้น เพราะมีรากฐานของการคิดแบบโยนิโสมนสิการ (คิดโดยแยบคาย) มาแต่เดิมแล้ว”.
บันทึกเก่า: ธรรมดานี่แหละยากที่สุด
3 ความคิดเห็น
ชัดเจน ชัดเจน สาธุพระคุณเจ้า
อนุโมทนาคนที่ไปรวบรวมมาให้อ่านค่ะ
อะไรๆก็แล้วแต่ ที่ได้อ่านหลากเรื่องที่ดีๆ นี่แหละที่พวกเราต้องการ จึงดีใจที่ดูเหมือนจะได้อ่านบันทึกมากขึ้นกว่าที่ผ่านมา ชอบทุกเรื่อง คล้ายกับหนังสือเล่มหนึ่งที่เขาตั้งชื่อว่า “เสียดายที่ตายก่อนไม่ได้อ่าน” อิอิ
รับธรรมประจำวันเหมือนเมือก่อนตอนทำงานที่เชียบใหม่ หลวงพ่อเจ้าอาวาสวัดเจดีย์หลวงท่านจะเทศน์ทางวิทยุทุกเช้ามืด ฟังทุกวัน มันเป็นการเปิดวันที่มีสติและได้คิด อ่านบล๊อกธรรมประจำวันก็ดีเหมือนกัน ธรรม ฟังเมื่อไหร่ อ่านเมื่อไหร่ก็ดีทั้งนั้น ไม่บูด ไม่เน่า มีแต่เจริญสติ แม้จะไม่มีสตังค์ก็ไม่ได้ซื้อหามา มันได้กับได้นะ ขอบคุณผู้ที่เผยแพร่ธรรม…