ลานเก็บเรื่องมาเล่า

ผมอยากบันทึกเพื่อสะท้อน อารมณ์ ความรู้สึกของพี่น้องชาวใต้ที่ถูกน้ำท่วม นี่เป็นกรณีเล็กๆที่เชื่อว่ามีเรื่องราวมากมายนับไม่ถ้วนเกิดขึ้นที่นั่น และที่น้ำท่วมในพื้นที่อื่นๆด้วย หากมีการบันทึกไว้คงจะเป็นมหากาพย์ทีเดียว

ชุมชนหนึ่งที่คุณตุ๊ได้เข้าไปพบปะเพื่อพูดคุยในงานวิจัยของเธอ สตรีท่านหนึ่งให้ข้อมูลด้วยน้ำตานองหน้า ว่าการโดนน้ำท่วมนั้นมิใช่เรื้องเพิ่งจะเกิดขึ้นกับครอบครัวเธอ ชุมชนที่เธออาศัย มันโดนมาหลายครั้งแล้ว แต่ครั้งนี้สาหัสมากกว่า

บทเรียนครั้งก่อนๆนั้นทำให้เธอรู้ว่าเธอต้องเตรียมตัวอย่างไรบ้าง เพื่อรับมือน้ำที่จะมา เธอก็ทำทุกอย่าง เช่น ขนของไปไว้ที่สูงๆ อะไรที่โยกย้ายได้ก็ทำ อะไรที่ไม่ไหวเกินกำลังก็หนุนให้สูงขึ้น เตรียมอาหาร ของใช้ที่จำเป็น แม้ของรักของหวงเธอก็อุตสาห์ซื้อถุงพลาสติกมาห่อหุ้มเอาไว้แล้วเก็บไว้บนที่สูงเผื่อไว้ก่อน นี่คือสิ่งที่คนมีประสบการณ์เตรียมไว้ก่อนล่วงหน้า

คืนนั้นน้ำมามากจริงๆ มากกว่าทุกครั้งที่เธอจะคาดคิดถึง ตู้ที่ยกพื้นให้สูงก็ไม่วายโดนน้ำท่วม ที่สำคัญความแรงของน้ำพัดพาตู้ล้มลง จนสิ่งที่สำคัญที่สุดในชีวิตเธอที่อุตสาห์เอาถุงพลาสติกห่อหุ้มไว้ ก็ถูกน้ำพัดพาหายไปสิ้น คุณตุ๊กล่าวว่า เธอพูดไปร่ำให้ไป จนต้องหยุดพูดคุยเป็นช่วงๆ

คุณตุ๊ถามว่า สิ่งของที่สำคัญที่เธอห่อใส่ถุงพลาสติกนั้นคือเงินทอง โฉนดที่ดินหรืออะไร

สตรีชาวบ้านท่านนั้นตอบด้วยเสียงสะอื้นว่าไม่ใช่ เงินทอง โฉนดที่ดิน ของพวกนั้นหายไปก็ไม่เป็นไร แต่สิ่งที่เธอเสียใจมากๆเพราะของรักของมีค่าที่สุดที่หายไปนั้นคือ “จดหมายของลูกชาย ลูกชายที่เธอรักที่เขียนถึงเธอ ก่อนที่จะเสียชีวิตในเหตุการณ์ภาคใต้…” เธอเก็บไว้อย่างดีที่สุดและเป็นสิ่งที่มีค่าที่สุดสำหรับเธอ แต่มันหายไปกับสายน้ำในครั้งนี้…..

คุณตุ๊บอกว่า เธอรับรู้ถึงความรู้สึกของคนที่เป็นแม่ที่รักลูก.. จนอดไม่ไหวที่จะต้องหยุดการพูดคุย เพื่อปรับอารมณ์เสียใจไปกับเธอด้วย

สิ่งที่มีค่าของคนบางคนนั้นอาจไม่ใช่เงินทอง ทรัพย์สินแต่อย่างใด…

คุณตุ๊เพิ่งกลับมาจากภาคใต้ที่เธอไปตระเวนมาหลายจังหวัด เพราะงานในหน้าที่นักวิจัย เธอก็มาเล่าให้ฟังหลายเรื่อง ซึ่งปรกติก็จะเอามาแลกเปลี่ยนกันบนโต๊ะอาหารประจำ

เธอแสดงความเห็นชอบอกชอบใจ ชื่นชม มอ.  ว่า  มอ.ตั้งทีมด่วนสำรวจสภาวะหลังน้ำท่วมในหลายด้าน เพื่อเอาข้อมูลมาวิเคราะห์ และใช้ประโยชน์เพื่อการแก้ปัญหาในหลายๆเรื่อง เช่น แนวทางการแก้ปัญหาน้ำท่วม แนวทางการช่วยเหลือแบบถูกต้องตามความต้องการจริงของผู้ถูกน้ำท่วม ไม่ใช่เอะอะก็บะหมี่ ก็มันไม่มีไฟ ไม่มีฟืนจะหุงข้าวต้มหมี่ได้อย่างไร ความช่วยเหลือนั้นดี แต่ดีกว่าหากช่วยตรงจุด งานเก็บข้อมูลสนามจึงมีความสำคัญมากๆ และมหาวิทยาลัยท้องถิ่นได้ทำหน้าที่นี้ได้สุดยอด

งานนี้เป็นความร่วมมือหลายภาคส่วนมิใช่มหาวิทยาลัยเพียงหน่วยเดียว หน่วยงานราชการอื่น NGO อปท. แม้สถาบันการเงิน กลุ่มธนาคารก็เข้ามาร่วมสนับสนุนการเก็บข้อมูล ชื่นใจจริงๆพี่น้องเรา… การทำเช่นนี้เป็นแบบอย่างให้คุณตุ๊เอาไปพูดคุยกันในมหาวิทยาลัยขอนแก่นด้วย ผมเห็นว่าสำคัญจึงขอหยิบเอามาเขียนที่นี่

จริงๆมีผู้บริจาคทั่วประเทศมากมายไปสู่พี่น้องที่โดนน้ำท่วม ไม่เฉพาะภาคใต้ อีสานทั้งหมด และอื่นๆ ทั้งวัสดุ สิ่งของกิน ของใช้ แม้เงินทอง หลายร้อยล้านบาท หากเอาทุกแห่งมารวมกัน นี่คือน้ำใจสังคมไทย นี่คือทุนสังคมไทย นี่คือวัฒนธรรมไทย

แต่หากผมเป็นผู้บริหารจัดการความช่วยเหลือ เช่นหากผมเป็นผู้ว่าราชการจังหวัด ก็คิดไม่ออกเหมือนกันว่า ช่วยแบบไหนที่จะถูกต้องตามความต้องการที่สุด คิดไม่ออกก็สั่งการไปก่อน อะไรก็ได้ที่สามัญสำนึกจะคิดได้ ก็หนีไม่พ้นอาหารของใช้ ยารักษาโรค ก็ถูกต้องในระดับพื้นฐาน แต่สิ่งอื่นเล่า… อันนี้ก็จนปัญญา ดังนั้นการศึกษาวิเคราะห์โดยนักวิชาการท้องถิ่นจึงตอบสนองเรื่องนี้โดยตรง

วันก่อนที่ฟัง ผู้จัดการรายการทีวีรายการหนึ่งมากล่าวว่า เขาศึกษาเบื้องต้นแล้ว และพบวิธีจัดของความช่วยเหลือให้เพียงพอกับคนในครอบครัวหนึ่งๆอยู่ได้ตลอดหนึ่งสัปดาห์นั้นคืออะไรบ้าง… จัดเป็นชุด เป็น Packages ฟังดูก็คิดว่า การช่วยเหลือเข้าไปใกล้ความต้องการอีกขั้นหนึ่ง ผมเชื่อว่าผลงานศึกษาครั้งนี้น่าจะช่วยการปรับกระบวนการช่วยเหลือได้เข้าไปใกล้คามต้องการจริงมากขึ้น… แล้วก็อาจจะออกเป็นคู่มือมาให้กับผู้บริหารบ้านเมืองในทุกพื้นที่ เป็นกรณีศึกษาเพื่อเอาไปปรับใช้ให้เหมาะสมต่อไปในเงื่อนไขเฉพาะถิ่นอื่นๆ…

เธอบอกว่า การเยียวยาช่วยเหลือช่วงประสบเหตุนั้นเป็นเรื่องด่วนที่ต้องทำกัน แต่ที่สำคัญมากๆอีกเรื่องคือ ความช่วยเหลือหลังน้ำท่วมเพราะเป็นเรื่องฟื้นฟูที่ต้องระดมทรัพยากรทุกด้าน บูรณาการกันอย่างต่อเนื่อง ฯลฯ การที่ มอ.ใช้โอกาสนีระดมนักวิชาการ นักศึกษา บุคลากรของสถาบัน เอกชน ฯลฯมาช่วยกันเข้าถึงผู้ทุกข์ยากเพื่อรับฟังและเก็บข้อมูลจึงมีประโยชน์มากๆ

ชื่นชม มอ. มหาวิทยาลัยท้องถิ่น มากจริงๆ นี่ซิถึงจะพูดได้เต็มปากว่า เป็นสถาบันการศึกษาเพื่อสนับสนุนความเจริญของท้องถิ่น…

ขอปรบมือให้ มอ.ครับ

ผมนั่งทำงานที่มุกดาหารนั้น บ่อยครั้งที่ชาวบ้านเดินเข้ามาพร้อมทั้งยื่นเอกสารให้ เขาบอกว่า ตึกหน้าให้เอาเอกสารมายื่นที่นี่…. ความจริงชาวบ้านเดินมาผิด ต้องไปอีกตึกหนึ่งถัดไป แต่ชาวบ้านจะไปเข้าใจคำอธิบายเจ้าหน้าที่ที่บอกว่าให้ไปยื่นเอกสารที่ตึกด้านหลัง ก็มันมีหลายตึก ชาวบ้านก็เดาไว้ก่อน ซึ่งเราเห็นหน้าตาแล้วก็บ่งบอกความ งง งง เปิ่นๆ งุ่มง่าม เกรงๆ…. สรุปว่าน่าสงสาร

นี่คือปัญหาเล็กๆ ที่ชาวบ้านไปติดต่อราชการ บางเรื่องบางราวมันเสียหายมาก เช่นชาวบ้านจะโอนที่ดินกันในครอบครัว แกจะไปรู้รึว่าจะต้องเตรียมตัวอย่างไรบ้าง เดินทางเช่า เหมารถมาเป็นร้อยกิโล เจ้าหน้าที่บอกว่าทำไมไม่เอาใบ ส.ป.ก. 4-01 ทั้งหมดมาด้วย โธ่ กลับไปเอาอีก กลับมาแล้วก็เอาอีกแล้ว การโอนนั้นลูกทุกคนต้องมาพร้อมหน้ากันต่อหน้าเจ้าหน้าที่…ตาย ตาย ตาย….ก็อีดำ ไปอยู่กรุงเทฑ ไอ้น้อยไปอยู่ปักษ์ใต้ ไอ้หมานเพิ่งขึ้นไปเชียงใหม่ อีเขียวมันได้ผัวฝรั่งไปอยู่ออสสะเตเลียโน่นเมื่อไหร่มันจะมาพร้อมหน้ากันล่ะ….. ตาย ตาย..ตาย…

เรื่องแบบนี้มีทุกที่ทุกแห่ง ทุกหน่วย ทั้งอดีตและปัจจุบัน ผมว่าหน่วยงานก็พยายามแก้ไข แต่ก็ยังมีเหตุการณ์เหล่านี้เกิดให้เศร้าใจ บางทีก็ขำไม่ออก เช่น เอ้า..ลุงต้องเอาเมียมาลงชื่อด้วยนะ ตรงนี้ ตรงกากะบาดนี่ ลุงแกก็พาซื่อ ถามเจ้าหน้าที่ว่า จะเอาเมียคนไหนเซนต์ล่ะครับ……ผมมีสามเมีย..???!!!!

นานมาแล้วสมัยที่คนข้างกายได้ทุนไปเรียนที่เยอรมัน ผมก็เก็บหอมรอมริบ เดินทางไปเยี่ยมเธอ ถือโอกาสเที่ยวยุโรป มีเพื่อนที่ทำงานการบินไทยถือโอกาสพาเมียไปฮันนิมูนด้วยกัน เราไปเช่ารถแล้วขับเที่ยวยุโรปหลายประเทศ ค่ำไหนกางเต้นท์นอนซึ่งเมืองนอกเขามีสถานที่จัดให้ ที่เรียก camping place มีร้านค้าเล็กๆ มีห้องน้ำ และสามารถหุงหาอาหารได้เลย ฝรั่งที่เที่ยวโยมอเตอร์ไซด์ใหญ่ๆ พากันมากางเต้นท์นอนที่สถานที่แบบนี้กันมาก

ครั้งหนึ่งเราเปลี่ยนเป็นนั่งรถไฟ ผมชอบการบริการเขามาก ที่สถานีรถไฟคนจะมากมาย ทั้งต่างชาติ หรือฝรั่งต่างถิ่นเอง ดังนั้นปัญหาเรื่องการซื้อตั๋ว การเข้าห้องน้ำ ร้านค้า การจะเดินทางต่อ การตรวจสอบเส้นทางเดินรถ และความต้องการข้อมูลต่างๆมากมายจะเกิดขึ้นกับกลุ่มคนที่สถานีรถไฟนั้น แม้กลุ่ม 4 คนสองคู่อย่างของผม แต่ไม่เป็นปัญหาเลย เขาจะมี เจ้าหน้าที่ รถไฟ สรวมหมวกทรงสูง ข้างหน้าหมวกจะเขียนตัว I ขนาดใหญ่ เห็นชัดเจน เขาเดินไปมา บางทีก็ส่งเสียงว่า ใครมีคำถามอะไรเชิญถามได้เลย..

จริงๆ ตัว I คือ information โฮ สุดยอดจริงๆ เขามีคนบริการแบบนี้เรียกเชิงรุกนะ เพราะไม่ใช่นั่งอยู่ในห้องแอร์เย็นเฉียบ เปิดช่องเล็กๆไว้สำหรับผู้มาถามแถบฟังไม่ชัดอีก.. แต่นี่เขาใส่หมวกสัญลักษณ์ I เดินบริการถึงคนที่มีปัญหาเลย ไม่ใช่มีคนเดียวด้วย มีหลายคน…สุดยอดจริงๆ นี่ขนาดเยอรมันที่ก้าวหน้าทั้งการศึกษาและเทคโนโลยี่ ก็ยังใช้วิธีบริการแบบพื้นฐาน ง่ายๆ และได้ประสิทธิภาพเต็มที่ เราไปใช้บริการอยู่ครับ ทราบมาว่า คนที่ทำหน้าที่นี้พูดได้หลายภาษาด้วย ….โฮ…ดีจริงๆ

วันที่ผมไปใช้บริการประกันสังคมที่ รพ.ศูนย์ขอนแก่น ผมนึกถึง Mr. I ที่เยอรมันทันที เพราะชาวบ้านมาใช้บริการ ประกันสังคมมากมาย และเรื่องไม่รู้จะทำอะไรก่อนหลัง และเรื่องเปิ่นๆมากมายแค่ไหนเดาได้นะครับ แต่แล้วผมเห็น Mrs. I จำนวน สาม สี่ท่าน เป็นคุณป้า ไม่ได้ใส่หมวกเหมือนที่เยอรมัน แต่ห้อยคอด้วยแถบกระดาษเขียนว่าอย่างไรอ่านไม่ถนัด คุณป้าเดินไปมา เห็นใคร เก้ๆ กังๆ ก็ปราดเข้าไปถามทันที มาทำอะไร ..ฯลฯ แล้วก็แนะนำไปตรงนั้น ไปช่องนี้ ไปยื่นนั่นก่อน เขียนนี่ให้ครบ โอย..ผมทึ่งมาก สุดยอดเลย ศูนย์ขอนแก่น คุณป้านั่นน่าจะเป็นข้าราชการที่ใกล้เกษียร หรืออาสาสมัครมาก็ไม่รู้ วันหลังต้องไปสัมภาษณ์ ผมไม่กล้าใช้มือถือถ่ายรูป เพราะใน รพ.เขาห้ามถ่ายรูป

ความจริงผมรู้จักท่าน ผอ. รพ.ศูนย์ขอนแก่นทางอ้อมเพราะเป็นสามีอาจารย์ใน มข.ที่ผมสนิทท่าน เคยทำงานมาด้วยกัน ผอ.รพ.ศูนย์ขอนแก่นท่านนี้เป็นแพทย์ดีเด่นสมัยหนึ่ง และเป็นแพทย์ที่มีชื่อเสียงเรื่องการเป็นคนทำงานรับใช้สังคม ผมเดาเอาว่าท่านคงพยายามพัฒนางานบริการให้ดีที่สุด เพราะ ศูนย์ขอนแก่นเห็นป้ายรางวัลหลายเรื่องติดอยู่

ต้องชื่นชมครับที่มีบริการ Information แบบนี้ ชาวบ้านร้านถิ่นมาก็พึ่งพาได้ รวดเร็วขึ้น ทุกฝ่ายได้

ชื่นชมด้วยความจริงใจครับ