ลานเก็บเรื่องมาเล่า

อย่างที่รู้ๆกันว่าคุณแม่ผมเป็นชาวนาพ่อผมเป็นครูประชาบาล อาๆ เป็นครู พี่สาวเรียนครู ตัวผมเองก็เรียนมาทางสายครู แต่ผมมาเป็นครูนอกระบบ

แรกๆไม่ได้คิดว่าตัวเองทำหน้าที่คล้ายๆเป็นครู ก็งานพัฒนาชนบทนั้น ใจกลางของงานคือการพัฒนาคน ที่ผมว่าเหมือนเข็นครกขึ้นภูเขา มันไม่ง่ายดั่งใจนึก ห้องเรียนก็กว้างสุดคณานับ เรื่องราวสาระที่ควรจะส่งมอบให้บุคคลเป้าหมายนั้นมากมายดั่ง แปดหมื่นสี่พันพระธรรมขันธ์ แต่สิ่งที่ทำแค่เศษเสี้ยว หลายเรื่องเราไม่เคยมีความรู้มาก่อน แต่ต้องมาทำหน้าที่ เป็นคนจัดการอย่างไรก็ได้ที่จะส่งมอบความรู้ต่างๆที่สำคัญให้แก่เขาและนำไปปฏิบัติ เพื่อเขาดีขึ้นมา หรือหลุดพ้นจากบ่วง
ปัญหาทั้งหลาย

งานพัฒนาชนบท คืองานพัฒนาคนทั้งครบ (”ทั้งครบ” เป็นศัพท์ที่ทางคริสเตียนใช้กัน ซึ่งผมเห็นชอบว่าเหมาะจริงๆ) แรกๆที่ก้าวมาทำงานด้านนี้เพราะใจมันชอบ พอดีเราโตมาในยุคสมัยขบวนการนักศึกษา เลยเดินหน้าลูกเดียว จากเด็กอ่อนหัดในงานพัฒนา ก็ค่อยๆแกร่งกล้ามากขึ้น แต่เรียนไม่จบและไม่มีทางจบ โลกของคน สังคมนั้นผันแปรไปดังเมฆในท้องฟ้า เบาบางและเคลื่อนไหวตลอดเวลา

เราไม่มีทางจับสังคมให้นิ่ง มีเพียงอย่างเดียวที่ทำได้คือ สร้างสติ สำนึก ด้วยการ เอาข้อมูลต่างๆมาตีแผ่ แล้วให้เขาเลือกทางเดินเอง
เขาอาจเดินถูกบ้างผิดบ้าง ก็เป็นสิ่งจำเป็นเพราะสิ่งที่ได้อาจจะมิใช่ผลผลิตข้าวที่เพิ่มขึ้น แต่สำนึกและการมีหลักคิดที่เหมาะสมในการกำหนดชีวิตที่เขาจะเดินไป สิ่งนี้จะเป็นการเพิ่มขึ้นของความมั่นใจของทางเดินของชีวิตที่จะก้าวไปต่างหาก

ปริมาณสูงสุดนั้นเป็นเรื่องของปรัชญาทุนนิยม แต่ความพอดี เป็นหลักของการดำรงชีวิตที่เหมาะสมกับเงื่อนไขที่สังคมควรจะชวนกันเดินไป หลักการนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานให้ไว้ มันตรงกับข้อสรุปที่หลายต่อหลายเวทีสัมมนาสรุปเอาไว้

อาจารย์ ทำอย่างไร?ที่ดินผมจะได้ใบซักที..

อาจารย์ ผมปลูกมะขามหวานตามที่ทางราชการส่งเสริม ผมเอาไปนั่งขายหน้าอำเภอ สามวันผมได้เงินมาเพียง 100 บาท..??

อาจารย์ ลูกผมมันไม่ยอมเอาข้าวไปกินที่โรงเรียน มันจะเอาแต่สตางค์..

ฯลฯ…

นอกจากคำถามถึงปัญหาต่างๆแล้ว…มากมายกว่าคำถามก็คือสายตาที่เราประเมินเห็นวิถีต่างๆที่ชุมชนดำเนินอยู่นั้น เต็มไปด้วย “ประเด็นของการทำให้ดีขึ้นได้..” เช่น เรื่องของสุขภาพ ความเป็นอยู่ สิ่งแวดล้อม การเกษตร อาชีพต่างๆ ฯลฯ แต่แก่นแกนของสิ่งทั้งหลายนั้นคือ ความคิด สำนึก ความรับผิดชอบ

โครงการที่ทำก็มิใช่เปิดโอกาสให้เราเล่นได้ทุกเรื่อง เขากำหนดกรอบงานมาให้แล้ว หลายเรื่องเราเข้าไปจุดประกายได้ แต่หลายเรื่องแม้จะเห็นประเด็น และถูกร้องขอก็ทำได้เพียงแนะนำ หรือต่อสายป่านไปให้หน่วยงานที่รับผิดชอบ ขบวนวิธีที่ไร้รูปแบบนั้นมีมากมาย จับตรงไหนก็ใช่ไปหมด และสืบสาวราวเรื่องโยงใยไปถึงกันหมด โดยตรงๆก็มี โดยอ้อมๆก็มาก

ภายใต้กระแสสังคมที่เรามิใช่เป็นผู้กำหนด ตรงข้ามเราทวนน้ำด้วยซ้ำไป แค่หันหัวเรือชาวบ้านให้ทวนน้ำได้สักพัก กระแสก็หันหัวเรือกลับไหลไปไกลซะแล้ว กว่าจะว่ายน้ำตามไปหันหัวเรือใหม่ก็เหนื่อยไม่น้อย..

สีวร.. อาจารย์ ผมพอใจที่ก้าวเดินทางตรงนี้ ครอบครัวผมมีสุข ผมมีรายได้ ผมมีอาหารกิน ไม่ขาดแคลน ผมมีเพื่อนที่เห็นด้วยกับเส้นทางนี้ ผมมีกลุ่มรุ่นพ่อรุ่นพี่ที่ก้าวเดินไปก่อนล่วงหน้าแล้ว.. บางครั้งเราก็แอบมานั่งภูมิใจเล็กๆที่เป็นส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลงอย่างนี้

มันรอเวลาการขยายตัวแบบเงียบๆ สักวันมันอาจจะเป็น Critical mass ก็ได้ การมาสัมผัสชีวิตแบบนี้ ก็ยิ่งเห็นพระคุณของครูทั้งหลายที่มีส่วนสร้างเรามา

เอาเถอะ…เราปวารนาตัวเองมาแล้ว ก็ขอเป็นกรวดอีกก้อนที่ถมทับลงบนทางเดินนี้..

ข้าน้อยขอก้มกราบครูทุกท่าน

ทั้งในอดีต และปัจจุบัน

ทั้งที่มีตัวตนและล่วงลับ

ทั้งที่สั่งสอนโดยตรงและโดยอ้อม

กราบทั้งครูในระบบและครูที่ไม่ได้มีฐานะทางสังคมเป็นครู

แต่ทำบทบาทดั่งครูทั้งที่ตั้งใจและไม่ได้ตั้งใจ

ข้าน้อยขอก้มกราบด้วยจิตคารวะเป็นที่สุด..