ช่วงเปิดโรงเรียนทุกเช้าที่บ้านจะได้ยินเพลงชาติ เพราะไม่ไกลกัน สมัยเด็กๆเรียนโรงเรียนวัด และคำว่า “บวร” หรือที่เรียก บ้าน วัด โรงเรียนนั้น เป็นภาพที่สัมพันธ์กันใกล้ชิดมาก เมื่อสังคมเปลี่ยนไป บทบาทวัดลดลง โรงเรียนเน้นความเป็นเลิศทางวิชาการ ลืมชุมชน แต่ชนบทนั้นยังพอมีให้เห็น
ภาพนี้จะเห็นว่าหลังบ้าน หลังโรงเรียนคือบึงใหญ่ที่รองรับน้ำ ที่เรียกแก้มลิง เวลาฝนตกหนัก ตัวเมืองขอนแก่นก็จะระบายน้ำออกมานี่ก่อนจะระบายลงลำน้ำพอง ไปลงน้ำชีต่อไป สมัยที่มาอยู่ใหม่ๆนั้น มีน้ำตลอดปี มีบัวขึ้น มีนกมาอาศัย มีชาวบ้านรอบๆไปหาปลา
ช่วงที่ไปทำงานลาว ก็เอาข้อมูลมานั่งเขียนรายงานที่บ้าน ห้องทำงานก็มี แต่ชอบทำงานที่ห้องนอน ดัดแปลงมุมห้องเป็นที่ทำงานไป เพราะอยู่สูงวิวดี มองไปทางบึงหญ้าเขียว ต้นไม้เขียว สดชื่นดี เบื่องานเขียนก็ลากเก้าอี้ไปนั่งระเบียงฟังเสียงนก ดูเจ้ากระรอกมาหากิน บางช่วงมีดอกไม้บาน ฤดูหนาวอากาศดี โอย ไม่อยากไปไหน บ้านเราคือวิมานจริงๆ
ต้นไม้หลังบ้านผมนั้นคือจามจุรี ต้นใหญ่อยู่ติดรั้ว ออกลูกหลานไปในบึง กลายเป็นที่ร่มของวัวชาวบ้าน และเพิ่งเห็นครูที่โรงเรียนมาใช้ต้นไม้นี้เป็นที่ฝึกลูกเสือ เนตรนารี เดินไต่เชือกระหว่างต้นไม้กัน ก็ดีมีประโยชน์ เด็กสนุกกัน ส่งเสียงวี้ดว้ายตามประสาเด็ก เพราะเล่นกัน บางคนไปแกว่งเชือก คนข้างบนก็กรี๊ดกัน ครูก็ยืนยิ้ม
แต่แล้วอีกไม่กี่วันถัดมา มีเด็กผู้ชายกลุ่มหนึ่งพากันเดินมาที่กลุ่มต้นไม้นี้ และข้ามฝั่งมาหลังบ้านผม และแอบไปนั่งกันข้างกอไผ่ หลังบ้านเพื่อนที่ติดกัน ผมแอบดูว่า เด็กพวกนี้หนีครูมาหรือไง แต่ไม่ใช่ เพราะเป็นเวลาเที่ยง มองไม่ถนัด เพราะมีใบต้นไม้บัง สักพักหนึ่งได้กลิ่นบุหรี่ เอ เด็กพวกนี้แอบมาสูบบุหรี่กันหรือ…
พยายามแอบดู โห…..ชัดเลย ไอ้หนูเอ๋ย แอบหลบครูที่โรงเรียนมาสูบบุหรี่กันที่นี่เอง มีการพกไฟแช๊ก แบ่งกันสูบ เวียนกัน ทั้งไอ้ตัวเล็กตัวใหญ่ แถมคุยกันลั่น ดูเหมือนสักสองมวนได้ แล้วก็ยกทัพเดินกลับโรงเรียนไป
วันรุ่งขึ้น พอเที่ยงละก็ ยกก๊วนกันมาอีกแล้ว สังเกตเขามาสูบบุหรี่เฉยๆ แล้วก็กลับไป แต่เราก็เกรงว่าวันหลังจะเลยมาขโมยของในบ้านหรือเปล่า คิดไปในทางไม่ดี
แต่มานึกสมัยเราเด็กๆเท่านี้ เราก็แอบผู้ใหญ่สูบบุหรี่เหมือนกัน มันไม่วิเศษวิโส สูบใหม่ๆสำลักจะตาย แถมเมาอีกพักใหญ่ๆ แต่ก็อยากลอง จนเกิดเรื่องจนได้ ลองไปลองมาไฟไหม้กองฟาง โดยพ่อจับตีซะรอบบ้านเลย ทิ้งไปนานมาสูบอีกทีก็ตอนเรียนมหาวิทยาลัย ตามเพื่อน แต่เหม็นปาก เสียเงิน ..แต่ก็สูบบ้างไม่สูบบ้างมาเรื่อยๆ โดยเฉพาะช่วงกินเหล้า กินเบียร์ สูบหนักจนลิ้นชา มาเลิกเอาจริงๆก็ ตอนมากินเจนี่แหละเกือบยี่สิบปีมาแล้ว
มองย้อนไปที่เด็กและโรงเรียนแห่งนี้ ผมว่าคุณครูก็คงสอน แนะนำ บอกกล่าวเรื่องเหล่านี้อยู่ตามปกติ แต่ก็มีเด็กส่วนหนึ่ง จำนวนหนึ่งที่ยังกล้าลองแบบแอบทำ
ผมนึกประเด็นว่า เอ การบอก การสอน การแนะนำ ในห้อง หน้าเสาธง ฯลฯ คงไม่พอ ในกรณีนี้ หากผมเอาหลักฐานทั้งหมดไปให้ครู เด็กพวกนี้ก็อาจโดนตีหน้าชั้น หน้าเสาธง หรือหนักก็ทำข้อตกลงกันมิให้ทำอีก แต่ก็ไม่สามารถกั้นได้ เพราะโอกาสมีมากมาย
เหมือนคุยกับ คนรู้จักกันว่า เขาทะเลาะกับลูกสาวบ่อย เพราะจับได้ว่าลูกสาวชอบนุ่งกางเกงขาสั้น แบบสมัยนิยม แม่ไม่ชอบให้ลูกสาวทำเช่นนั้น ลูกสาวก็นุ่งขาสั้นแล้วนุ่งขายาวทับ พอออกนอกบ้านก็เอาขายาวออก แม่จับได้ ก็โดยพ่อตีซะ ก็ไม่เข็ด เผลอก็เอาอีก
วัยอลวนนี้เป็นเรื่องใหญ่ของสังคม พฤติกรรมไม่พึงประสงค์นี้จะแก้ปัญหาอย่างไรหากไม่ใช้ไม้เรียว เหตุผลหรือ บางคนอาจได้ แต่จำนวนมาก ไม่สนใจ แต่ผมเห็นที่เยอรมัน(เคยไปเที่ยว) วัยรุ่นข้ามทางม้าลายโดยไม่ดูไฟสัญญาณ ผู้ใหญ่ที่เดินอยู่เรียกมาสอน แนะนำ ตักเตือนทันที ซึ่งไม่ใช่พ่อแม่เขา แต่เด็กสมัยนี้ในบ้านเรา เขาจะด่าให้ อย่ามา…เสือก..
ในกรณีเด็กมาสูบบุหรี่ข้างบ้านผมนั้น ผมไม่ได้เอาหลักฐานไปให้โรงเรียน ตั้งใจว่าจะลงไปคุยกับเขา
แต่สองสามวันมานี้ เขาไม่มา….
