หมอเจ๊เรียนโลก

เมื่อครั้งไปเยี่ยมเยียนสวนป่าในวันเวลาที่นักศึกษาแพทย์ชลบุรีไปเยือน วันหนึ่งในช่วงของเวลานั้น เมื่อครูน้อยเข้ามาถามไถ่เพื่อขอข้อมูลที่จะนำไปใช้ตอบคำถามของงานวิจัยที่ครูน้อยกำลังทำงานอยู่จึงเกิดการคุยกันต่อในช่วงระยะหนึ่ง และในวันนั้นฉันไม่ได้ให้คำตอบอะไรไปหรอกนะเมื่อได้ฟังคำถามที่ส่งมาในระหว่างการคุย

จำได้ว่าตอบไปว่า ตัวฉันได้สัมผัสและมีโอกาสอยู่กับกลุ่มเพียงแค่ชั่วไม่กี่ครั้งในรอบเวลาปีหนึ่งที่รู้จักกัน ฉันไม่อาจบังอาจไปให้ข้อคิดเห็นเกี่ยวกับสิ่งที่ครูบาฯได้ดำเนินการในเรื่องของการจัดการความรู้มาเนิ่นนานได้หรอก

เหตุผลที่ไม่ขอให้ความเห็นนั้น ด้วยฉันมีมุมมองที่ต่างไปในแง่ของวิธีการค้นหาข้อมูลเพื่อการทำงานวิจัยเชิงคุณภาพกับงานที่เป็นเรื่องเฉพาะของปัจเจกบุคคล  ฉันมีความคิดอยู่ว่า งานวิจัยที่น่าเชื่อถือควรมาจากข้อมูลที่เป็นเรื่องของผู้ที่รู้เรื่องเหล่านั้นจริงไม่ใช่มั่วตามความรู้ผิวเผินของตัวใครก็ได้ที่รู้จักผู้คนๆนั้นเพียงแค่ผิวเผิน

ที่เรียกว่าผิวเผินก็เพราะว่า ระยะเวลาที่รู้จักกันนั้นสั้นเกินกว่าที่จะฟันธงจนกล้าบอกว่า “รู้จักและเข้าใจ”

ฉะนั้นการที่จะให้ความเห็นในขณะที่ยังเป็นแค่ผู้ดูอยู่ห่างๆจะส่งผลให้งานวิจัยที่เกิดขึ้นไม่น่าเชื่อถือได้

ที่ฉันมองเห็นว่าเรื่องน้ำหนักของข้อมูลสำคัญก็เพราะว่างานวิจัยชิ้นนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพซะด้วยซิ

แล้วฉันก็ได้ทราบในภายหลังว่า สิ่งที่ได้ให้คำตอบไปในวันนั้นทำให้เกิดคลื่นบางประการที่ส่งผลเป็น after shock และโยงใยไปถึงเรื่องราวบางอย่างที่เกี่ยวข้องกับตัวฉันในบางแง่มุมในเวลาต่อมา

นั่นคือที่มาของคำแซวจากหมอจอมป่วนเรื่อง “พูดรู้เรื่อง –ไม่รู้เรื่อง” ของฉัน

วันนี้มาตามอ่านบันทึกของใครๆที่ได้ให้ความเห็นไว้ในลานปัญญา ต่อประโยคคำถามเกี่ยวกับงานวิจัยชิ้นนี้ จึงพอเข้าใจขึ้นมาบ้างว่าเหตุใดเรื่องราวของ after shock จึงเกิดขึ้นมาได้ เอาเป็นว่าบันทึกนี้ขอทำการบ้านคืนให้เจ้าของเรื่องตัวจริง คือครูบาฯ ในมุมมองของความคิดเห็นส่วนตัวจากภาพที่มองเข้าไปเห็นจากการได้สัมผัสกระบวนการในระหว่างที่ได้ใช้ชีวิตร่วมกับกลุ่มในบางช่วงเวลาก็แล้วกัน

คำถามเหล่านี้ทำให้ไปย้อนรอยดูบันทึกเก่าของตัวเองว่าได้เห็นภาพอะไรบ้าง ณ สัมผัสแรกที่ได้รู้จักกลุ่ม และต่อเนื่องมาจนมีสัมพันธ์ต่อกัน ตามไปอ่านเอาเองที่นี่( ๑ , ๒) แล้วกันว่าเคยเห็นอย่างไร ถือว่าชวนไปรำลึกความหลังด้วยกันก็แล้วกัน ส่วนคำตอบที่ลองเขียนมานี้เป็นมุมมองจากการวิเคราะห์ด้วยประสบการณ์ส่วนตัวในเวลาเท่าที่พอจะนึกได้เร็วๆในเวลานี้

คำถามหลัก

อะไรเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้กระบวนการจัดการความรู้ตามแนวคิดของครูบาสุทธินันท์ ปรัชญพฤทธิ์ทำให้ชุมชนหรือสังคม มีการพัฒนาไปสู่การเป็นสังคมแห่งภูมิปัญญา และการเรียนรู้

ขออภิปรายแลกเปลี่ยนความเห็นคร่าวๆเหมือนพี่บู๊ดละกัน ดังนี้

• ครูบาฯมีประสบการณ์ที่มีอยู่เดิมเป็นต้นทุนของตัวเอง ทั้งศักยภาพส่วนตัวที่เกิดขึ้นจากการได้ลงมือทำด้วยตัวเองมาก่อนจากการจัดการพื้นที่ของตนตามประสาชาวบ้านอยู่เดิมแล้ว

• จากการตั้งโจทย์และใฝ่รู้แล้วตามเรียนรู้ในโลกกว้างจากที่ต่างๆที่มีโอกาสได้โลดแล่นไปใช้ชีวิตทั้งระยะสั้นและระยะยาวเพื่อค้นหาคำตอบมาแก้โจทย์เดิมที่ให้คำตอบว่าผิดหรือไม่ใช่คำตอบที่ต้องการ

• การมีผืนดินหลักที่สามารถลงมือทดลองจัดการอะไรก็แล้วแต่ตามแต่โจทย์ที่มีถือเป็นต้นทุนที่แข็งแกร่งอีกประเด็นหนึ่งที่ครูบาฯ มี

• พื้นฐานการศึกษาที่ครูอาจารย์รุ่นเดอะได้ปูไว้ให้ครูบาฯ ถือว่าแน่นพอสมควรสำหรับใช้ต่อเพื่อการค้นหาความรู้ด้วยตัวเอง

• การปูพื้นด้านการศึกษาที่ครูบาฯ ได้รับทำให้ครูบาฯ “รักเรียน”

• การเขียน-อ่านหนังสือได้ทำให้เมื่อได้เรียนรู้และเข้าสู่โลกของไซเบอร์ ครูบาฯ จึงเหมือนได้ติดปีกบินเข้าสู่แหล่งความรู้ที่กว้างใหญ่กว่าเดิม

• การใช้คอมพิวเตอร์เป็นและมีการเรียนรู้ต่อเนื่องเป็นอีกต้นทุนหนึ่ง

• ต้นทุนอีกมุมที่ครูบาฯ มีอยู่ในตัวตนโดยธรรมชาติอยู่แล้ว คือ “ความกล้าลอง” เป็นการลองโดยคาดหวังคำตอบเรื่องของความรู้ (ไม่เรียกว่าเป็นการลองผิดลองถูก ด้วยในส่วนตัวมองว่าเมื่อมันมีคำตอบออกมาแล้วซะมากกว่าจึงมีคำตัดสินว่าถูกหรือผิด ใช่หรือไม่ใช่)

• ศักยภาพการเรียนรู้ในเชิงวิเคราะห์และสังเคราะห์ที่ถูกปูพื้นฐานทั้งจากภาคการศึกษาเดิมและจากประสบการณ์ที่สั่งสมจากวิถีของชีวิตที่ได้เผชิญด้วยตัวเอง เรียนรู้จากธรรมชาติรอบตัวเป็นอีกต้นทุนที่ครูบาฯ มีอยู่และทำให้ “กล้าลอง”

คำถามรอง

1. กระบวนการจัดการความรู้ตามแนวคิดของครูบาสุทธินันท์ ปรัชญพฤทธิ์ มีกระบวนการอย่างไร

• ใช้หลักการบริหารความเชื่อมโยงเข้ามาจัดการให้เกิดกระบวนการ สิ่งที่ถูกนำเข้ามาสู่การจัดการคือ “ศรัทธา ความรู้ ศีล วัฒนธรรม ความเรียบง่าย”

• การจัดการการเชื่อมโยงนี้ทำให้เกิดสัมพันธภาพ

• แล้วมีการจัดการเรื่องของสัมพันธภาพให้มีการต่อเนื่อง โดยมีสิ่งที่ถูกนำเข้ามาสู่การจัดการ คือ “ความเป็นเพื่อน-มิตร, การยอมรับความต่างๆว่าเป็นเรื่องธรรมดา(ในหลายแง่มุม : ศักดิ์,ฐานะ,ความรู้,ความใหม่-เก่า,ความเด็ก-แก่-เฒ่า),การยอมรับว่าการพึ่งพิงกันเป็นเรื่องธรรมดาในระหว่างสัมพันธภาพ, สร้างและสานสัมพันธภาพที่อบอุ่นให้เกิดขึ้นในเครือข่าย”

• มีการจัดการกับตัวเองในเรื่องของความมุ่งมั่น การดำรงตนอยู่ในศีล การยอมรับความจริง และการจัดการความรู้สึกส่วนตัว

• ใช้ประเด็นหลักของเรื่องเพื่อสังคมส่วนรวม เพื่อประเทศชาติ เป็นแนวทางในการวางเป้าหมาย ลงมือเรียนรู้

• สไตล์ของการเกาะติดสถานการณ์และการเล่าเรื่องที่มีเสน่ห์เฉพาะตัวคือตัวจุดประกายให้เกิดความสนใจ เกิดความกระหายใคร่รู้ ใคร่ติดตามของผู้ที่ได้เข้ามาสัมผัส

• ใช้ศรัทธาที่ผู้คนมีต่อตัวเองและทักษะการจัดการที่มีอยู่ในตัวตามธรรมชาติ เป็นศูนย์กลาง ขยายผลให้เกิดการเชื่อมโยงความรู้จากผู้รู้กลุ่มอื่นๆ เข้ามาผสมผสานกับความรู้เดิมที่มี

2.มีปัจจัยสำคัญใดบ้างที่เป็นปัจจัยส่งเสริมในกระบวนการจัดการความรู้ตามแนวคิดของครูบาสุทธินันท์ ปรัชญพฤทธิ์

• วิถีปฏิบัติของครอบครัวที่ประจักษ์ได้ด้วยตาที่สวนป่า ก่อให้เกิดศรัทธาและเห็นจริงกับความรู้ที่ผ่องถ่ายมาสู่ผู้เข้าเรียน

• ความสามารถในการสื่อสาร ทั้งด้วยวาจา และการถ่ายทอดผ่านสื่อต่างๆ ก่อให้เกิดความเข้าใจง่ายๆ และยังกระตุ้นให้ได้คิด

• การรู้จักจับประเด็นและส่งต่อความรู้ได้ถูก ตรง ที่เสริมประสบการณ์ที่เป็นพื้นความรู้เดิม เติมความไม่รู้ และกระตุ้นต่อมอยากรู้ของผู้มาร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ชวนให้กระบวนการเรียนรู้ลื่นไหล

• ความหลากหลายของโจทย์ที่เกิดขึ้นจากจุดสนใจส่วนตัวของครูบาฯ แล้วนำมาสู่การลงมือลอง ลองและลองจนได้มาซึ่งองค์ความรู้ คือที่มาของแก่นความรู้ที่เกิดขึ้น
  

• การมีทีมงาน (ครอบครัว) ที่รู้ใจ เข้าใจ และมีปัญญาปฏิบัติเฉพาะตัว ช่วยเป็นครูร่วมผ่องถ่ายความรู้ ทำให้ครูบาฯ สามารถแบ่งเวลาเพื่อการเรียนรู้และการจัดการกับบทบาทของตัวเองได้ดีในระดับหนึ่ง

• การเปิดพื้นที่ให้มีการพบปะอย่างต่อเนื่องของผู้ที่สนใจอยากร่วมเรียนรู้ ทำให้มีการหมุนเวียนประเด็นของความรู้เข้ามาแลกเปลี่ยนในพื้นที่ไปพร้อมกับตัวความรู้ที่ครูบาีฯกำลังเรียนรู้และหาคำตอบให้กับโจทย์ของตัวเอง

• ถิ่นที่อยู่ที่มีลักษณะเฉพาะ เป็นจุดแข็งหนึ่งที่ทำให้การจัดการความรู้ง่ายต่อการเข้าถึงความรู้ที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติและการประยุกต์ความไม่พร้อม

• มีเครือข่ายของผู้มีความรู้ที่สามารถระดมสรรพกำลังมาช่วยเสริมได้อย่างหลากหลายช่องทางเมื่อยามที่ครูบาฯ ต้องการ

• คุณลักษณะส่วนตัวของครูบาฯ ที่มีความรักและศรัทธาต่อ ชาติ ศาสน์ จงรักภักดีต่อกษัตริย์ และมีความยืดหยุ่นต่อการปรับตัวสูง เป็นปัจจัยหนึ่งที่สำคัญที่หนุนเสริมให้โจทย์ของการเรียนรู้เปลี่ยนจากเรื่องส่วนตัวเป็นเรื่องของสังคมและประเทศชาติ

• การได้มีโอกาสสัมผัสโลกกว้างบ่อยครั้งและมีผู้คนจากหลายพื้นที่เข้ามาเยี่ยมเยียนแลกเปลี่ยนเสริมให้เกิดมุมมองที่ต่าง มองเห็นมุมบวกของความไม่พร้อม และการใช้ความพร้อมให้เป็นจุดแข็งในการสร้างความต่อเนื่องของการเรียนรู้ส่วนตัวของครูบาฯ เอง

• เครือข่ายผู้รอบรู้ที่มีศักยภาพและจุดเด่นของความเชี่ยวชาญที่หลากหลายซึ่งหมุนเีวียนเข้ามาในกลุ่มรอบตัวครูบาฯ เป็นแรงดูดที่เสริมให้มีผู้คนอยากรู้และพาตัวเข้ามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้โดยสมัครใจ ซึ่งส่งผลเสริมให้เกิดการหมุนเวียนแลกเปลี่ยนความรู้ในพื้นที่ของการจัดการความรู้ที่เป็นไปอย่างเนียนๆแบบธรรมชาติ
  

3.มีปัญหา และข้อจำกัดอะไรบ้าง ในกระบวนการจัดการความรู้ตามแนวคิดของครูบาสุทธินันท์ ปรัชญพฤทธิ์

• การทำงานอิงระบบ ทำให้มีข้อจำกัดในการจัดกระบวนการเรียนรู้ เช่น คาดหวังผลสูง แต่ให้งบประมาณต่ำ , ความคาดหวังจากภาคในระบบที่สนับสนุนงบประมาณและความคาดหวังจากกลุ่มเป้าหมายที่ถูกส่งเข้ามาสู่กระบวนการจัดการความรู้มีช่องว่างของความต่างที่กว้างและหลากหลายส่งผลให้เกิดปัญหาในด้านการจัดการงบประมาณและการบริหารผลสัมฤทธิ์

• ความจำกัดด้านงบประมาณ เป็นตัวอุปสรรคในการระดมเครือข่ายของผู้มีความรู้ที่ครูบาฯเชื่อมโยงเข้ามาสู่ความร่วมมือช่วยเหลือกัน เพราะว่าเครือข่ายผู้รู้มีทั้งผู้คนในระบบของรัฐ เอกชน และเป็นอิสระกับตัวเอง

• การมีบทบาทในหลายๆระนาบ ทั้งในระนาบของการลงมือปฏิบัติ การเป็นพี่เลี้ยง การเป็นที่ปรึกษา การเป็นผู้ร่วมกำหนดนโยบาย ทำให้เกิดข้อด้อยของประสิทธิภาพของการบริหารเวลาอันเนื่องมาจากการรวมศูนย์ในลักษณะของคอขวดที่มาอยู่ที่ตัวครูบาฯ เอง

• การบริหารเวลาและการโลดแล่นในบทบาทของผู้จัดการความรู้ก่อปัญหาต่อคุณภาพชีวิตของตัวครูบาฯ เอง

• การรวมตัวของผู้รู้ที่ระดมกันมาช่วยครูบาฯ ไม่ได้เกิดจากเหง้าของการมีเป้าหมายเดียวกัน หากแต่เกิดจากเหง้าของความอยากรู้ อยากให้ความช่วยเหลือของผู้ที่มาร่วมเป็นความเปราะบางต่อความต่อเนื่องและความยั่งยืน

• ภาระงานส่วนตัวของผู้ที่เข้ามาเป็นเครือข่าย เป็นความเปราะบางอีกแง่มุมหนึ่งที่มีผลต่อการความต่อเนื่องและความยั่งยืน

ขอจบไว้เพียงแค่นี้  มันเป็นเพียงแค่เรื่องราวของคนที่ได้เห็น ได้สัมผัสเพียงไม่กี่ครั้งแล้วแตกเรื่องราวคิดไปอีกมากมายด้วยมุมมองจากประสบการณ์ส่วนตนจากคนๆหนึ่งเท่านั้นเอง ตีแตกต่อเอาเองแล้วกันนะคะ ถ้าจะนำเอาไปใช้งาน

ปล. หากว่าคราวนี้จะมี after shock อีกครั้งก็ทำใจไว้แล้วค่ะเฮียตึ๋ง

« « Prev : เตือนใจด้วยดอกไม้ริมทาง

Next : ความสวยพึงมีฐานที่ดีก่อน…ความต่างจึงจะช่วยให้สวยขึ้น » »