หมอเจ๊เรียนโลก

ภายใต้กระบวนการของน้ำเสีย ก็ได้เห็นการหมุนเวียนของแร่ธาตุเป็นวัฎจักร จากสิ่งแวดล้อมสู่จุลินทรีย์และจากจุลินทรีย์สู่สิ่งแวดล้อม หมุนเวียนสับเปลี่ยนกันอยู่ กลางวันแตกต่างกับกลางคืน มีแดดแตกต่างกับในร่ม ที่มีอากาศแตกต่างกับที่อับอากาศ

เห็นกระบวนการที่เชื่อมโยงกันทั้งกระบวนการทางชีวภาพ กระบวนการทางกายภาพ และกระบวนการทางเคมีที่เกิดขึ้นทั้งในสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม

ด้วยน้ำทิ้งที่จะปล่อยออกไปมีปลายน้ำเป็นป่าชายเลน ต่อจากป่าชายเลนก็เป็นหมู่บ้านที่เป็นชุมชนดั้งเดิมของที่นี่  อาชีพของชาวบ้านคือเลี้ยงปลาในกระชัง จับสัตว์น้ำมาขาย เลี้ยงแพะ และทำนาข้าว

ความเป็นชนบทที่ยังบริสุทธิ์ของชุมชนนี้ยังมีอยู่มากหลาย ทำให้วางใจไม่ลง หากคุณภาพน้ำที่ปล่อยทิ้งไม่ดีพอ

ที่เคยเป็นห่วงเรื่องดินเค็ม น้ำเค็ม ไม่ห่วงแล้ว  ที่ห่วงใหม่คือ น้ำที่ปล่อยทิ้งไปจะไปทำให้ดินเปรี้ยวได้ไหม เรื่องนี้ยังไม่รู้เลย  ทิ้งน้ำไปแล้ว น้ำไปมีผลทำให้ดินเปรี้ยวที่ป่าชายเลนท้ายน้ำ ก็จะกลายเป็นทำเรื่องให้ชุมชนแห่งนี้เดือดร้อนได้

เมื่อ 20 ปีก่อนเคยไปเยี่ยมโครงการหลวงที่ภาคใต้ตอนล่าง ได้เรียนมาจากที่นั่นว่าดินเปรี้ยวปลูกต้นไม้ยาก  ดินที่เปรี้ยวเกิดจากกระบวนการกำเนิดของดินที่ไปเกี่ยวข้องกับตะกอนน้ำทะเลหรือตะกอนน้ำกร่อย แล้วสะสมสารประกอบกำมะถันขึ้นในดิน เมื่อดินแห้งลง สารประกอบกำมะถันที่สะสมแปรสภาพทำให้เกิดกรดกำมะถันขึ้นในดิน ดินเป็นกรดสูงมากจนมีผลกระทบต่อพืชที่ปลูก

เมื่อรับรู้ว่ามีก๊าซไข่เน่าจากกลิ่นที่เหม็น ก็ไม่คิดว่าจะมีแหล่งของกำมะถันอยู่ที่ตรงไหนให้น่าเป็นห่วง จนเมื่อมีผู้รู้มาบอกว่ากำลังเข้าไปเรียนรู้เรื่องการหมุนเวียนทางชีวธรณีเคมี หรือ วัฏจักรชีวธรณีเคมี (Biogeochemical Cycle) ซึ่งเป็นวงจรที่เกี่ยวข้องกับ 5 ธาตุอยู่ ก็ชักจะยังไงๆ

5 ธาตุที่อยู่ในวงจร สร้างเรื่องได้เสียไว้ให้คนอย่างไรมี 3 ธาตุที่รู้จักดีขึ้นแล้ว คือ น้ำ คาร์บอน ไนโตรเจน  ยังเหลือฟอสฟอรัส และกำมะถัน ที่คงจะต้องทำความรู้จักมันต่อไป

เมื่อรู้ว่าธาตุ “กำมะถัน” เป็นตัวการทำให้ดินเปรี้ยว กรดกำมะถันนั้นละลายน้ำได้  ก็ยิ่งเห็นความสำคัญของการจัดการน้ำเสียมากขึ้น

ความเป็นที่สาธารณะของรพ.ดึงดูดคนให้เข้ามาใช้น้ำจำนวนมากอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้  การจัดการน้ำเสียก่อนทิ้งให้ไม่กระทบต่อชุมชนจึงเป็นความรับผิดชอบต่อสังคมของรพ.

เคยเห็นเมื่อตอนเด็กๆว่า คนโบราณใช้กำมะถันไล่แมลง วันนี้มาเจอร่องรอยของก๊าซไข่เน่าที่ใต้ถุนตึก ที่บอกว่ามีการย่อยสลายของสารอินทรีย์ในพืชและสัตว์มาตลอดที่ใต้ถุนแห่งนี้  ก็ข้องใจกับความปลอดภัยของดินใต้ถุนและตะกอนสีดำในน้ำที่เห็น

เรื่องที่คนงานเล่าว่าเข้าไปทำงานใต้ถุนตึกแล้วต้องรีบออกมาเพราะหายใจไม่ออก บอกให้รู้ว่าใต้ถุนนั้นอับอากาศมากๆ

เคยพยายามให้น้องจูนจากศูนย์เขตฯ ช่วยวัดก๊าซนี้ แต่ไม่มีหัววัด ก็เลยไม่รู้ความมากน้อยที่มันสะสมอยู่

เคยรู้มาว่าก๊าซไข่เน่าเป็นก๊าซที่เป็นพิษกับคน ถ้ามันสะสมนานๆตรงไหน ตรงนั้นเป็นพื้นที่อับอากาศ ก๊าซนี้หนักกว่าอากาศ

เหตุการณ์ทั้งหมดเมื่อใช้หลักอนุมานแบบลูกเสือ ก็บ่งชี้ว่า ที่ใต้ถุนตึกมีก๊าซไข่เน่าอยู่มากพอสมควรเชียวแหละ

เพิ่งจะรู้เมื่อไม่นานมานี้ว่าฟ้าแลบเป็นวิธีที่ธรรมชาติใช้เพิ่มไนเตรทให้โลก จึงไปค้นดูว่าธรรมชาติช่วยจัดการกำมะถันยังไง ได้มาว่า เมื่อซากพืชและซากสัตว์ย่อยสลายเป็นก๊าซไข่เน่า ธรรมชาติจะเปลี่ยนร่างมันต่อไปเป็นซัลเฟต พืชจะดึงซัลเฟตไปเป็นอาหาร กำมะถันส่วนที่ไม่ได้เปลี่ยนเป็นก๊าซไข่เน่า จะแฝงตัวเข้าไปอยู่กับถ่านหินและน้ำมันปิโตรเลียม

ความเป็นกรดของดินเปรี้ยวทำให้ดินมีไนโตรเจนและฟอสฟอรัสน้อยลง มีเหล็กและอลูมิเนียมเกิดเพิ่มขึ้น  ธาตุ 2 ตัวหลังเมื่อมีมากถึงระดับหนึ่งเป็นพิษต่อพืชที่ปลูกได้

« « Prev : ตามลม (๔๗) : เรื่องดีๆมีคนร่วมมือทำด้วยเสมอเมื่อรู้ว่า “ฉันทำได้”

Next : ตามลม (๔๙) : โชคดีของคนทำงาน…ที่ธรรมชาติช่วยแก้เรื่องความเปรี้ยวของน้ำให้บ้างแล้ว….ไม่งั้นแย่กว่านี้ » »