ลานฅนฟื้นฟู

ข้อมูลแก่งละว้า

แก่งละว้าอยู่ไม่ไกลจากเมืองเพียนัก เป็นแอ่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ อยู่ฝั่งขวาของแม่น้ำชี ตั้งอยู่ที่ บ้านโคกสำราญ ต.โคกสำราญ กิ่ง อ.บ้านแฮด จ.ขอนแก่น ที่พิกัด 48 QTC 522-898 ระวาง 5541-III มีเนื้อที่ประมาณ 10 ตร.กม. มีน้ำขังตลอดปี ส่วนยาวและกว้างที่สุดของบึง ประมาณ 11 กม. และ 3 กม. ตามลำดับ ในฤดูแล้งจะมีน้ำขังอยู่ในบึงประมาณระดับ 156.50 ม.(ร.ท.ก.)คิดเป็นความจุของน้ำประมาณ 19 ล้าน ลบ.ม. และมีพื้นที่ผิวน้ำประมาณ 10 ตร.กม.

การขึ้นลงของน้ำในบึงอาศัยน้ำต้นทุนจากลำห้วยทั้ง 3 สาย ดังกล่าวแล้ว บางปีที่น้ำในลำน้ำชีไหลหลากมามากก็จะเอ่ยล้นตลิ่งในเขตอำเภอชนบท ทางด้านเหนือน้ำ ไหลลงหนองกองแก้ว ไหลบ่าไปลงบึงแก่งละว้า รวมทั้งการเอ่อล้นท่วมของแม่น้ำชีเข้ามาในบึงแก่งละว้าทางตอนล่างอีกทางหนึ่ง

พื้นที่รับน้ำลงบึงแก่งละว้าอยู่ในเขต อ.ชนบท และ อ.บ้านไผ่ โดยการวัดจากแผ่นที่มาตราส่วน 1 : 50,000 พบว่าพื้นที่รับน้ำลงบึงมีประมาณ 946.25 ตร.กม.

เมื่อแม่น้ำชีลดลงน้ำในบึงจะไหลออกที่ห้วยจิบแจง และห้วยปากผีแป้ง ด้วยเหตุนี้ทางอำเภอและราษฎรจึงช่วยกันปิดทำนบห้วยจิบแจง และห้วยปากผีแป้ง เพื่อเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้ง แต่ทำนบไม่แข็งแรงจึงพังเสียหายในฤดูน้ำหลากทุกปี

ธรรมชาติของแก่ง

ดังกล่าวแล้วว่าน้ำไหลเข้าแก่งหลายทาง คือน้ำฝนตกลงมาในฤดูฝน น้ำจากลำชีที่ไหลเข้าทางห้วยหนองเอียน ห้วยเมืองเพีย และห้วยบ้านเป้าทางด้านใต้ของแก่ง และในปีใดที่มีปริมาณน้ำฝนมากล้นเอ่อลำชีก็จะไหลบ่าเข้าหนองกองแก้วแล้วบ่าเข้าแก่งละว้าทางด้านใต้เช่นกัน แล้วจะไหลออกทางด้านบนของแก่งละว้าที่ห้วยจิบแจงและ ห้วยปากผีแป้ง

การใช้ประโยชน์

เกษตรกรจาก 4 ตำบล คือ ตำบลบ้านไผ่, โคกสำราญ, เมืองเพีย, และบ้านเป้า รวม 40 หมู่บ้านใช้แก่งละว้าเป็นที่ทำมาหากินทั้งใช้น้ำเพื่อการเกษตรทั้งฤดูฝนและฤดูแล้ง ใช้เลี้ยงสัตว์วัว ควาย และอื่นๆ และที่ได้ประโยชน์มากอีกประการคือการประมง ชาวบ้านรอบๆแก่งมีอาชีพจับปลาเพื่อบริโภคและขายตลอดปี

น้ำจากแก่งละว้ายังใช้เพื่อการผลิตน้ำประปาให้กับเทศบาลอำเภอบ้านไผ่ ซึ่งต้องใช้ท่อนำน้ำเป็นระยะทางถึง 15 กม. กรมโยธาธิการประมาณการว่าในปี พ.ศ. 2526 เทศบาลบ้านไผ่ต้องการน้ำดิบไปผลิตประปาถึงวันละ 10,000 ลบ.ม. นอกจากนี้ชาวบ้านรอบๆยังใช้ประโยชน์จากแก่งอีกหลายประการเช่น เก็บต้นผือไปขาย หรือนำไปทอเสื่อขาย เป็นต้น

การพัฒนาแก่ง จุดเริ่มของปัญหา..?

เมื่อฤดูฝนผ่านไปน้ำในแม่น้ำชีลดลง ก็ดึงเอาน้ำในแก่งละว้าไหลออกเป็นปกติที่ห้วยจิบแจงและห้วยปากผีแป้ง ทางด้านบนของแก่งละว้า เกษตรกรจึงมีความเห็นว่าควรสร้างทำนบกั้นน้ำไหลออกที่ห้วยจิบแจง แต่กำลังของชาวบ้านไม่สามารถสร้างทำนบที่แข็งแรงได้ สร้างขึ้นมาก็พังทลายทุกปี จึงเสนอทางราชการเข้ามาพิจารณาก่อสร้างอย่างแข็งแรงต่อไป

————

ขอบคุณแหล่งข้อมูล http://www.rid6.net/~khonkaen/MidProject/Lawa/Lawa.htm

http://ridceo.rid.go.th/khonkhan/datamid/pm_lawa.html