ทางออก ทางออก ทางออก
ออกไปซิ ออกไปซิ ออกไปซิ !
ทางออก ทางออก ทางออก
ไม่ออกหรือ ?
คุยเล่นๆ กับคุณโยม..(คลิกที่นี้) ว่าน่าจะใช้ชื่อว่า Logos เมื่อคุณโยมนำไปใช้ ก็ควรจะเขียนถึงนิดหน่อย ตามที่พอจะผ่านมาบ้าง (ผู้สนใจศัพท์นี้ คลิกที่นี้)
ตั้งแต่แรกเจอศัพท์นี้ ก็สงสัยเรื่อยมา เพราะนำไปใช้หลากหลาย และในส่วนที่แปลมาเป็นภาษาไทยก็ยากที่จะเทียบเคียงได้ เช่น จิต ความรู้ คำศัพท์… บังเอิญตอนเรียนปรัชญาตะวันตกกับอาจารย์ฮันท์ (ชาวเบลเยียม) ท่านเอาบทความสั้นๆ เกี่ยวกับศัพท์นี้มาให้แปล แม้จะไม่ค่อยรู้เรื่องนัก แต่ก็พอมั่วไปได้บ้าง…
ตามที่พอจำได้ ปรัชญาเทววิทยาบอกว่า God สร้างสรรพสิ่งด้วย Logos … ปัญหาจึงเกิดขึ้นว่า Logos ต่างจาก God อย่างไร ? ซึ่งตามบทความบอกว่าในอดีตนั้น บางคราว Logos มีความสำคัญยิ่งกว่า God … จนกระทั้งมีผู้เปรียบเทียบว่า God นั้น เปรียบดังดวงอาทิตย์ ส่วน Logos นั้น คล้ายๆ กับแสงของดวงอาทิตย์…
ดวงอาทิตย์นั้นมีความร้อนแรงอย่างมาก เพียงแต่แสงเท่านั้น ก็ทำให้โลกสามารถเป็นไปได้ฉันใด… God ก็ฉันนั้น มีพลังอำนาจสูงสุด การสร้างโลกหรือสรรพสิ่งก็คล้ายๆ การสะท้อนออกมาของแสงจากดวงอาทิตย์เท่านั้น นั่นคือ God มีพลังยิ่งกว่า Logos …
อนึ่ง เมื่อถือเอาตามนี้ ก็อาจแปล Logos ได้ทำนองว่า..
รวมความว่า Logos คือคำที่รวมเอาซึ่งพลังสร้างสรรค์ของ God ฉันใด… ผู้ใช้ชื่อนี้ก็ย่อมบ่งบอกว่าเป็นผู้มีพลังสร้างสรรค์ยิ่งยวด ฉันนั้น
ตามที่เล่ามาทั้งหมดอาจสรุปคุณค่าการบวชได้ ๓ ประการ คือ
๑. คุณค่าสูงสุด คือ เพื่อแสวงหาสัจธรรม ดังที่ฟ้าชายสิทธัตถะทรงปริวิตกว่า ” คนเราเกิดมาแล้วก็จะต้องแก่ เจ็บ และตายไปเป็นธรรมดา ไม่มีอะไรเป็นแก่นสารของชีวิต ควรออกบวชแสวงหาสัจธรรมคือความจริงแห่งชีวิต ทำให้การเกิดมาชาติหนึ่งไม่เป็นหมันหรือสูญเปล่า” การบวชลักษณะนี้ถือว่าเป็นคุณค่าสูงสุด
อีกนัยหนึ่ง คุณค่าสูงสุดนี้ อาจกล่าวได้ว่าเพื่อนิพพานหรือเพื่อการดับทุกข์ตามหลักของพระพุทธศาสนาก็ได้ ดังมีคำขานนาคเพื่อขอบวชตอนหนึ่งว่า “สพฺพทุกฺข นิสฺสรณ นิพพาน สจฺฉิกรณตฺถาย เพื่อประโยชน์แก่การการะทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพานเป็นเครื่องสลัดออกจากทุกข์ทั้งปวง“
ตามนัยคุณค่าสูงสุดนี้ แม้เราจะบวชเพียงวันเดียวหรือตลอดชีวิตก็ตาม กล่าวได้ว่าเป็นการบำเพ็ญเนกขัมมปารมีซึ่งเป็นปารมีอย่างหนึ่งในปารมีสิบทัศ และผู้มีปารมีสิบทัศเต็มเปี่ยมแล้วเท่านั้นจึงสามารถบรรลุเป็นพระอรหันต์ หรือเข้าถึงนิพพานซึ่งเป็นการดับทุกข์ได้ ฉะนั้น การบวชจึงเป็นการสั่งสมเนกขัมมปารมีให้ติดตัวไว้ในชาติต่อๆ ไป กล่าวได้ว่าเป็นคุณค่าสูงสุดในการบวช
ผู้เขียนขอแทรกอธิบายคำว่า เนกขัมมปารมี ย่อๆ คำนี้นิยมใช้ทับศัพท์แปลเป็นภาษาไทยให้ไพเราะได้ว่า การออกบวชเป็นเครื่องทำความปรารถนาแห่งใจให้เต็มเปี่ยม (เนกขัมมะ แปลว่า การออกบวช คำนี้บางครั้งก็ใช้แทนกันได้กับคำว่าบรรพชา… และ ปารมี แปลว่า ทำความปรารถนาแห่งใจให้เต็มเปี่ยม) บางคนอาจสงสัยถามต่อว่า “ใจปรารถนาอะไร ? ” ตามหลักพระพุทธศาสนาตอบได้ว่า “ใจปรารถนาการพ้นทุกข์”
กล่าวได้ว่าในอดีตนั้น “การบวชเรียนตามประเพณี” คือ การบวชแล้วศึกษาเล่าเรียนเพื่อจะได้อ่านออกเขียนได้และมีความรู้บางอย่าง ติดตัวไปใช้ชีวิตแบบชาวช้านเป็นประเพณีวัฒนธรรมของพระพุทธศาสนาในเมืองไทย แต่ความเปลี่ยนแปลงของสังคมทำให้แตกแขนงออกไปเป็น “การบวชเรียน” และ “การบวชตามประเพณี” กล่าวคือมีคนกลุ่มหนึ่งตั้งใจบวชเพื่อศึกษาเล่าเรียนแล้วสึกออกมาใช้ชีวิต แบบชาวบ้าน ในกลุ่มนี้บางคนก็มีศรัทธาที่จะบวชต่อไปเพื่อสืบทอดพระศาสนา ขณะอีกกลุ่มหนึ่งมิได้ตั้งใจบวชเพื่อศึกษาเล่าเรียนแบบกลุ่มแรก บวชเพียงแต่รักษาประเพณีที่บรรพบุรุษได้กระทำมาระยะหนึ่งแล้วก็สึกออกมา เท่านั้น แต่ในกลุ่มนี้ก็ยังมีบางคน ครั้นบวชแล้วก็ไม่สมัครใจสึก สมัครใจที่จะบวชต่อไปเพื่อสืบทอดพระศาสนา และจำนวนผู้ที่ไม่ได้สึกออกไปทั้งสองฝ่ายนี้แหละ เป็นกำลังหลักสืบทอดพระศาสนามาตราบจนทุกวันนี้
ตามความเห็นของผู้เขียน ความเปลี่ยนแปลงเรื่องค่านิยมการบวชในปัจจุบันนั้นมีสาเหตุเริ่มต้นอยู่ที่ การปฏิวัติอุตสาหกรรมในยุโรปเมื่อสองสามร้อยปีก่อน เล่าเรื่องย่อๆ ว่า หลังจากมีการค้นพบเครื่องจักรไอน้ำแล้วก็เริ่มการนำเครื่องจักรมาใช้แทนที่แรงงานคน เครื่องจักรผลิตสินค้าได้มากจึงก่อให้เกิดปัญหาว่าจะต้องแสวงหาตลาดเพื่อขาย สินค้า และจะต้องมีการแสวงหาวัตถุดิบเพื่อป้อนโรงงาน ในยุคนั้นยาวยุโรปโดยเแฑาะอังกฤษและฝรั่งเศสจึงมีการล่าอาณานิยมไปทั่วโลก รวมทั้งแถบประเทศไทยด้วย จะเห็นได้ว่าในสมัยรัชการที่ ๔-๕ ไทยยอมเสียดินแดนหลายส่วนให้แก่อังกฤษและฝรั่งเศส เพื่อแรกกับเสรีภาพส่วนใหญ่ ต่อมาเมืองไทย (และชาติอื่นๆ) ซึ่งต้องการความเจริญก้าวหน้า จึงได้มีการส่งคนไปเรียนต่อยุโรปเพื่อเรียนรู้วิชาการสมัยใหม่ การศึกษาซึ่งเมื่อก่อนมีวัดเป็นแหล่งวิชาการต่างๆ ก็ค่อยๆ ทยอยออกไปจากวัดโดยการสร้างโรงเรียน วิทยาลัย และมหาวิทยาลัยตามลำดับ
คุณค่าการบวชในอดีตนั้นมีหลายนัย เช่น การบวชเพื่อหนีราชภัย มีเรื่องเล่าว่าโจรหรือผู้ต้องอาญาแผ่นดินในสมัยก่อนนั้น ถ้าถูกตามล่าจากตำรวจหรือเจ้าหน้าที่บ้านเมืองก็พยายามหลบหนีเข้าไปในโบสถ์ เพราะยึดถือว่าพื้นที่ตั้งโบสถ์นั้นพระเจ้าแผ่นดินได้พระราชทานไว้เป็นพุทธ บูชา ฉะนั้น เจ้าหน้าที่จึงไม่อาจเข้าไปจับผู้ใดภายในโบสถ์ได้ เพียงแต่เฝ้าอยู่รอบๆ โบสถ์เท่านั้น ถ้าผู้นั้นสมัครใจบวชก็จะพ้นจากราชภัย เนื่องจากบ้านเมืองสมัยนั้นจะให้อภัยโทษสำหรับพระสงฆ์ ปรากฎว่าบางท่านยังเกรงราชภัยอยู่ก็เลยบวชไม่สึก กลายเป็นพระเถระในสมัยต่อมา ส่วนวิชาความรู้ที่มีติดตัวมาก่อนบวชก็ถ่ายทอดผ่านทางศิษย์หรือผู้ใกล้ชิด ของท่าน มีผู้ให้ความเห็นไว้ว่าการบวชเพื่อหนีราชภัยทำนองนี้ ต่อมามีผู้นิยมมากขึ้นจนยากที่บ้านเมืองหรือสังคมจะยินยอมยกโทษให้ดังเช่น แต่ก่อน คุณค่าของการบวชในประเด็นนี้จึงค่อยๆ เสื่อมสลายไป
การบวชเพื่อประสานสามัคคีหรือป้องกันความร้าวฉาน ประเด็น นี้มีเรื่องเล่าว่าบางตระกูลลูกหลานหรือญาติพี่น้องแบ่งทรัพย์สมบัติกันไม่ ลงตัว บรรดาลูกหลานเหล่านั้น บางคนจึงตัดสินใจออกบวชแล้วก็ยกทรัพย์สมบัติส่วนของตนแก่บรรดาญาติพี่น้อง เพื่อจะได้แบ่งกันลงตัวและสร้างความพอใจให้เกิดขึ้นแก่ทุกฝ่ายได้ การบวชทำนองนี้บางครั้งก็เป็นการเปิดโอกาสให้คนอื่นได้ทำงาน เช่น ในนินทานธรรมบทก็มีหลายตอนที่จับเรื่องว่าอำมาตย์ราชปุโรหิตบางท่านเคยเป็น พระอาจารย์ถวายหนังสือพระราชกุมาร ภายหลังพระราชกุมารเสวยราชย์เป็นพระราชาแล้วก็ทรงแต่งตั้งพระอาจารย์ไว้ใน ฐานนันดรเดิมและทรงปฏิบัติต่อพระอาจารย์เหมือนเดิม ฝ่ายพระอาจารย์ก็คิดว่า “ธรรมดาพระราชาหนุ่มก็ควรเหมาะสมกับอำมาตย์หนุ่ม” จึงทูลลาบวชเพื่อเปิดทางให้พระองค์ทรงสบายใจและจะได้ทรงแต่งตั้งคนอื่นทดแทน ตน หรือบางครั้งก็มีปัญหาในราชสำนักก็มีผู้ออกบวชเพื่อขจัดปัญหาเหล่านั้น กรณีเช่นนี้มีประวัติขุนหลวงหาวัดในสมัยกรุงศรีอยุธยา เป็นต้น จะเห็นได้ว่าการออกบวชจึงเป็นทางออกที่ดีที่สุดในการประสานสามัคคี หรือป้องกันความร้าวฉานที่จะบังเกิดขึ้นในอนาคตได้
ความคิดเห็นใหม่