ลานบ้านชลบถพิบูลย์

เดิมที่เดียวการสอนศิลปะเน้นหนักไปในทางศิลปะปฏิบัติ แต่ทุกวันนี้ครูออตเห็นว่ามีแนวคิดใหม่ ๆ ทีน่าสนใจที่ครูศิลปะนำมาใช้ในการพัฒนาการเรียนการสอนมากขึ้น หนึ่งในนั้นคือการนำเอาศิลปะมาผนวกกับชีวิตจริงของมนุษย์ อย่าทำให้ศิลปะเป็นแค่งานจิตรกรรม ประติมากรรม แต่ให้เอาศิลปะมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้

ความจริงในวิถีชีวิตคนไทยเราก็ล้วนใช้ศิลปะกับของกินของใช้มาแต่โบราณ เห็นชัดจากการแกะสลักผักผลไม้ให้สวยงามก่อนนำขึ้นสำรับ น้ำพริกปลาป่นสีแดงจากสีพริกป่นก็ตัดกับต้นหอมสีเขียวดูน่าทาน ข้าวต้มมัดสีขาวก็ตัดกับถั่วสีดำทำให้มีสีสันขึ้น นอกจากอาหารการกินจะสวยงามขึ้นและหน้าตาก็น่ากินขึ้น ซึ่งให้ความอุดมไปในทางสุนทรียศาสตร์ แบบนี้เรียกว่าไม่ต้องเรียนศิลปะแต่ก็มีศิลปะอยู่ในตัว
แต่เมื่อเราเรียนวิชาศิลปะและมีกฏเกณฑ์ทางศิลปะเข้ามากำกับ เราจึงถูกแยกศิลปะออกไปจากชีวิต เราถูกสอนมาให้เรียกภาพวาด งานปั้นเท่านั้นว่างานศิลปะ เราแยกข้าวของเครื่องใช้ที่ผลิตด้วยมือกลายเป็นแค่หัตถกรรมหรือดูดีหน่อยก็เรียกมันว่าหัตถศิลป์ แต่สำหรับครูออตแล้วขอเรียกว่ามันคือศิลปะ ในสถาบันศิลปะหลายแห่งมุ่งตรงไปที่ศิลปะสุดโต่งหรือจะเรียกวิจิตรศิลป์ก็มาก แต่เมื่อให้ออกแบบศิลปะสำหรับมนุษย์ใช้พวกศิลปินมักตกม้าตาย ดังนั้นศิลปะสำหรับเด็กสมัยใหม่จึงควรปลูกฝังการใช้ศิลปะในชีวิตประจำวันด้วย

“ศิลปะที่กินได้” อันเป็นหัวข้อของศิลปะในห้องเรียนวันนี้ ครูออตชวนเด็ก ๆ ทำขนมปังในแบบของตัวเองโดยมีแผ่นขนมปังแทนกระดาษ มีแยมแทนดินสอและแทนสี มีกรรไกรและพิมพ์ช่วยตัดและทำรูปทรงต่าง ๆ งานนี้เราเริ่มด้วยการคุยเรื่องขนมปังในแบบที่เด็ก ๆ เคยกิน ตามมาด้วยให้เด็ก ๆ วาดขนมปังที่ตนเองเคยกิน ขนมปังที่ตัวเองอยากกินและขนมปังที่จะทำในวันนี้

เด็ก ๆ ลงมือวาดขนมปังในกระดาษ ซึ่งถือว่าเป็นถอดขนมปังจากจิตนาการ/ประสบการณ์ ออกมาเป็นรูปให้ครูออตดู(ประมวล ทบทวนความรู้เดิมที่เด็ก ๆ มี) เมื่อได้แบบสองสามแบบแล้ว ก็ให้เด็ก ๆ เลือกแบบที่ตัวเองจะทำจริงในการทำศิลปะกินได้ในวันนี้
หลังจากนั้นครูออตสาธิตคร่าว ๆ ในการใช้เครื่องไม้เครื่องมือก่อนที่จะให้เด็ก ๆ สวมผ้ากันเปื้อนและออกไปล้างมือให้สะอาดที่สุดที่ห้องน้ำ ก่อนจะลงมือทำขนมปังในจินตนาการให้กลายเป็นขนมปังที่กินได้ในวันนี้

๑.ในขณะที่ทำ ครูควรสังเกตให้ได้ว่าเด็กจะแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าอย่างไรเพราะขนมปังในกระดาษ กับ ขนมปัง/แยม ของจริงนั้นต่างกัน? เพราะนี่คือการประยุกต์ใช้ในชีวิตจริงๆ

๒.การทำรูปทรงด้วยพิมพ์เด็ก ๆ จะได้ใช้กล้ามเนื้อมัดเล็กในการควบคุมแม่พิมพ์ และกล้ามเนื้อมัดใหญ่ในการออกแรงกดแม่พิมพ์เพื่อให้ขนมปังขาดออกจากกัน

๓.เมื่อมีรูปทรงเยอะแยะเด็ก ๆ จะได้ออกแบบว่าจะจัดการวางขนมปังชิ้นเล็กชิ้นน้อยให้ออกมาเป็นขนมปังตามจินตนาการได้อย่างไร นี่เขาจะเรียนวิชาองค์ประกอบศิลป์อย่างไม่รู้ตัว

๔.เมื่อถึงคราวที่ต้องเติมสี ซึ่งเราใช้แยมแทน เราจะพบว่าเด็กต้องออกแรงบีบให้พอเหมาะในการควบคุมเส้นแยมให้ออกมาเป็นเส้นที่สวยงาม ในการออกแรงบีบแบบนี้เองทำให้เด็ก ๆ ใช้ประสาทควบคมการสั่งกล้ามเนื้อมัดเล็กให้ออกแรงมาก/น้อย รวมทั้งสายตาด้วยเพราะแผ่นขนมปังเล็กกว่ากระดาษมากต้องใช้สายตาอย่างดี บีบอย่างระมัดระวัง

๕.การทำงานศิลปะที่กินได้คราวนี้ เด็ก ๆ จะพูดมากไม่ได้เพราะครูออตชี้ชวนว่าเวลาเราพูดออกไป น้ำลายอาจจะกระเด็นทำให้เชื้อโรคกระเด็นไปกับน้ำลาย ไปโดนขนมปังหากคนอื่นรับประทานก็สามารถติดเชื้อโรคร้ายแรงได้ นี่เขากำลังเรียนวิชาวิทยาศาสตร์ชัด ๆ เลย

๖.ด้วยเครื่องไม้ เครื่องมือมีน้อยและต้องพูดกันไม่มาก ดังนั้นเราจะเห็นการทำงานร่วมกับคนอื่นการสื่อสารกับคนอื่น เราจะเห็นการรอคอย เราจะเห็นปฎิสัมพันธ์ของเด็กต่อเด็กด้วยกัน แบบนี้เรากำลังสอนการอยู่ร่วมกันในสังคมไม่ใช่หรือ ซึ่งไม่จำเป็นต้องพร่ำสอนแต่สอนโดยใช้กิจกรรมศิลปะ

และแล้วผลงานศิลปะที่กินได้ของเด็ก ๆ ก็สำเร็จออกมาใส่จานคนละชิ้นสองชิ้น ใครขยันก็ทำหลายชิ้น บางคนอยากเก็บไปฝากน้องที่บ้าน ครูออตก็เอาจานกระดาษใส่ให้กลับบ้าน บางคนขณะรอคุณพ่อคุณแม่ก็อดกินไม่ได้ก็ให้ถือว่าเป็นอาหารว่างระหว่างรอ หลายคนก็ทานร่วมกับผู้ปกครอง ซึ่งผู้ปกครองที่น่ารักก็ชื่นชมผลงานของเด็ก ๆ เป็นการช่วยครูออตอีกทางหนึ่ง

แบบนี้ถ้าศิลปะถูกนำไปใช้กับหลายที่ หลายเวลา หลายเรื่อง ไม่ว่าจะเป็นการทำห้องนอน การออกแบบเสื้อผ้า การออกแบบสวนครัว การออกแบบสนาม การตกแต่งของใช้สำหรับเด็ก ๆ ก็น่าจะทำให้เรามีศิลปะในหัวใจอยู่ตลอดเวลา เรื่องแบบนี้สอนกันตั้งแต่เด็กแบบนี้ล่ะน่าจะดี