ลานบ้านชลบถพิบูลย์

หากใครที่ยอมรับแนวคิดเรื่องความเป็น “พหุลักษณ์” (pluralism)ก็ย่อมเข้าใจดีถึงกระบวนการของชาวเฮฮาศาสตร์ที่ประกอบด้วยบุคคลจากหลากหลายวิชาชีพ หลากหลายพื้นที่  หลากหลายวัย หลากหลายที่มาที่ไปและหลากหลายความคิด แต่ในความหลากหลายนั้นทุกคนต่างเคารพความหลากหลายว่าคือสิ่งที่งดงาม โดยเฉพาะความหลากหลายที่จะเกื้อหนุนงานที่ตนเองรับผิดชอบให้สำเร็จได้อันจะส่งต่อการพัฒนาสังคม ชุมชน ประเทศชาติเราต่อไป

สำหรับผมถือว่าได้รับอิทธิพลการทำงานโดยใช้การจัดการความรู้แบบธรรมชาติมาจากสวนป่าโดยตรง การใช้ชีวิตคลุกดิน ฝุ่น เดินชื่นชมใบไม้ ใบหญ้า มองหมา มองแมว มองวัว มองกาไก่ในสวนป่า ทำให้พยายามเรียนรู้แนวคิดของครูบาฯ ที่เชื่อว่าการทำงานกับชุมชนนั้นต้องใช้การจัดการความรู้แบบธรรมชาติเป็นพื้น แสวงหาพันธมิตรวิชาการและทำงานอิงระบบ นำความรู้จากแหล่งความรู้มาทดลองทำให้ชัด แจ้ง แทงตลอด(จอดบ้างเมื่อเหนื่อย)

ในการจัดการค่ายฮูบแต้มแคมของที่จะจัดขึ้นในระหว่างันที่ 1-3 กันยายน 2552 ที่จะถึงนี้ก็เป็นอีกกิจกรรมที่ผมเอาความรู้และกระบวนการจัดค่ายโดยอาศัยการจัดการความรู้เป็นเครื่องมือทำงาน  ผมแสวงหาความรู้จากแหล่งความรู้หลายแหล่งทั้งความรู้ในตำราก่อนลงพื้นที่จริงสืบเสาะแสวงหาเรื่องของฮูบแต้มบนผนังสิมและเรื่องราวของชุมชนบ้านหว้านใหญ่ ซึ่งมีทั้งงานวิจัย บทความและหนังสือองค์ความรู้เหล่านี้ช่วยชี้ทางและย่อระยะเวลาให้การจัดกิจกรรมสะดวกขึ้น

ความรู้จากตัวคน การที่จะจัดค่ายให้ได้ดีผมต้องขอความรู้จากคนอื่นที่เชี่ยวชาญ  ในยุควิทยาลัยชาวบ้านของครูบาฯสุทธินัท์เอาแนวคิด การขอความรู้จากผู้รู้มาใช้ในการพัฒนา ผมก็เช่นเดียวกันพยายามหาผู้รู้และจัดกิจกรรมในลักษณะนักถอดความหมายทางวัฒนธรรม โดยเชิญผู้รู้เดินทางไปยังชุมชนบ้านหว้านใหญ่และเรียนนรู้ เสนอแนะองก์ความรู้สำคัญมาให้เราได้แปลความถ่ายทอดต่อไปยังเด็กในค่าย

ความรู้จากธรรมชาติและนิเวศวัฒนธรรม เป็นองค์ความรู้ที่อิงอยู่กับชุมชน โดยคนในชุมชน พื้นที่ อาณาบริเวณในชุมนซึ่งมีความรู้ คลังข้อมูลที่มากมาย เพียงแต่กระจัดกระจายไปอยู่ในที่ต่าง ๆ คนต่าง ๆ เราในฐานะนักจัดการคามรู้เพื่อนำไปใช้ในค่ายเรียนรู้ จำเป็นต้องเสาะแสวงหาเพื่อนำเอาอัตลักษณ์ที่สำคัญขึ้นมากล่าว ขึ้นมาแสดงให้เด็ก ๆ เกิดมุมมองที่สำคัญในการรู้จักตนเอง ไม่แยกคนออกจากวัฒนธรรมพื้นถิ่น

ความรู้จาก IT เรื่องนี้กระบวนการเฮฮาศาสตร์และลานปัญญานับว่าช่วยได้มาก อาจารย์บางทรายบุกปริมณฑลร้านกาแฟเพื่อมาช่วยเสนอแนะกิจกรรมในการจัดการเรียนรู้แบบค่ายให้แก่เด็ก ๆ นอกจากนั้นยังรับปากจะมาช่วยเป็นคุณครูประจำวิชา เครื่องมือวิทยาการเรียนรู้ชุมชน ซึ่งเปิดมุมมอง ความเชื่อมั่นและองก์ความรู้ที่สำคัญในพื้นที่ให้แก่เด็ก ๆ ได้สนใจ เข้าใจชุมชนตนเอง  นอกจากนั้นอาม่าที่ผมคิดฮอดโทรมายามเช้า รับปากอย่างจิตอาสาที่จะช่วยลงแรงลงความคิดมาช่วยสอนเรื่องอาหาร สมุนไพรและการออกกกำลังกายให้แก่เด็ก ๆ ได้สนุกสนาน ดังนั้นงานนี้ผมจึงผุดวิชา สุนทรียศาสตร์แห่งชีวิต วิชาใหม่ในค่ายให้อาม่าเปิดลานเรียนรู้อย่างเต็มที่ ซึ่งนี่คือพันธมิตรวิชาการที่ผมหาได้จากพหุลักษณ์ในกลุ่มเฮฮาศาสตร์

ในการจัดค่ายคราวนี้ลำพังผมคงไม่มีงบประมาณในการจัดทำโครงการ งานอิงระบบจึงเป็นกระบวนการที่ใช้ในคราวนี้ ผมขอทุนศูนย์วิจัยพหุลักษณ์สังคมลุ่มน้ำโขง มหาวิทยาลัยขอนแก่นในการจัดทำโครงการซึ่งเราต่างได้ประโยชน์ด้วยกันทั้งนั้น องค์การที่ให้ทุนได้งานได้เผยแพร่วิชาการและได้วิชาการ   ชุมชนที่เราไปจัดได้มุมมองและทัศนะใหม่ ๆ ในการจัดการมรดกทางวัฒนธรรมโดยเฉพาะเด็กและเยาวชนอันเป็นพลังของชุมชนในอนาคตไม่ไกล

ที่ผมเล่ามาทั้งหมดอยากชี้ให้เห็นว่ากระบวนการเฮฮาศาสตร์และการจัดการความรู้แบบเฮฮาศาสตร์เป็นการทำงานที่ธรรมชาติมาก ไม่ได้ถูกครอบด้วยกรอบของ “ศาสตร์การจัดการความรู้แบบตะวันตก”  ไม่ต้องมีหัวปลา ตัวปลา หางปลา แต่กลับรื่นไหลไปราวกับน้ำโขงจากเหนือลงใต้ แม้สายน้ำจะไหลลง แต่เหล่าปลากลับว่ายทวนน้ำขึ้นไปวางไข่ กระจายพันธุ์์ต่อไปในพื้นที่ที่เหมาะแก่ปลานั้น ๆ อันเป็นธรรมชาติของปลาแต่ละสายพันธุ์ แปลกหน่อยที่ปลาสายพันธุ์เฮฮาศาสตร์เป็นฝูงปลาแบบพหุลักษณ์มีหลายสายพันธุ์ วางไข่ได้หลายพื้นที่ไม่เฉพาะเจาะจง วางไข่เมื่อไหร่มีความงดงามเกิดขึ้นที่นั้น