ลานเวลา

เมื่อแรกก้าวเข้ามาในโรงเรียน ผู้คนมักชอบใจกับความร่มรื่นใต้เงาไม้ใหญ่
ที่รายเรียงเป็นทิวแถวอยู่ทั่วโรงเรียน
โดยเฉพาะต้นจามจุรีที่โดดเด่นเห็นชัดกว่าใครเพื่อน
ได้พึ่งพาอาศัยร่มเงาของจามจุรี คุ้มแดดฝน เป็นที่เรียนที่เล่นสารพัดประโยชน์
แม้ยามฝนปรอยบางเบา ก็ยังไม่ต้องวิ่งเข้าร่มชายคา
ด้วยใบหนาช่วยกรองกั้นไม่ให้ฝอยฝนหล่นถึงพื้น
ยามปลายหนาวจะเข้าสู่ฤดูแล้ง ใบแห้งหล่นพรูพรายยังคิดหาวิธีเล่นกันได้
แข่งกันตะครุบใบที่ปลิดปลิวก่อนจะร่วงลงดิน  แข่งกันหาใบเล็กที่สุด
แกะฝักแห้งเอาเม็ดมาเรียงเล่น หรือแม้แต่เดินลุยกองใบไม้นุ่ม ที่ลุงๆ กวาดกองไว้เตรียมไปทำปุ๋ย

คุ้นชินกับต้นไม้ แต่ไม่เคยใส่ใจจะนับจำนวน
จนวันหนึ่งให้นึกสงสัยเมื่อได้เห็นต้นจามจุรีมีหมายเลขติดอยู่ทุกต้น ซักไซ้ถึงที่มา
จึงรู้ว่าเมื่อครูชวนเด็กๆ เรียนรู้เรื่องต้นไม้ในโรงเรียน และเด็กๆ เกิดคำถาม..
ต้นจามจุรี ต้นไม้ประจำโรงเรียนของเรามีกี่ต้น
ครูจึงชวนกันหาคำตอบ ตามวิธีที่เด็กคิด..ถามคนที่รู้ครับ..

ขบวนจึงเคลื่อนไปถามตั้งแต่ลุงภารโรง ลุงสล่า ป้าแม่ครัว คุณครูฝรั่ง ครูไทย
ครูวัยอาวุโส พี่ชั้นโตๆ และแม้ผู้จัดการโรงเรียนก็ยังตอบไม่ได้
จึงกลายมาเป็นโครงงานสำรวจต้นจามจุรีที่ช่วยกันระบายสีตัวเลขมาติดไว้
ทั้งได้ ลูบคลำ ปีน ไต่ วัดขนาด สังเกตสภาพแวดล้อม บันทึกข้อมูลอื่นๆ ตามมา
จนได้รู้ว่า ต้นจามจุรีด้านหน้าโรงเรียนมีถึงยี่สิบต้น
แต่ที่ครูยังพาค้นไปไม่ถึงด้านหลังด้วยไกลเกินกำลังจะบุกโคลนไปยังมีซ่อนไว้อีก สี่ต้น

มีคนสังเกตว่า ยามที่รถนำเที่ยวของจังหวัดผ่านมา มักชี้ชวนให้มองเข้ามาในโรงเรียน
จนวันหนึ่งรองนายกเทศมนตรีผู้ซึ่งยามเด็กคงเคยวิ่งเล่นอยู่ใต้ต้นจามจุรีในโรงเรียนเช่นกัน
ฝากคำถามถึงที่มาของต้นจามจุรีที่มีอยู่..
จึงติดตามไถ่ถามรายละเอียดของคุณปู่จามจุรีมาบอกเล่าแก่กัน

เมื่อจะเล่าเรื่องราวของคุณปู่จามจุรี คงต้องเกี่ยวเนื่องกับเรื่องราวของโรงเรียนมงคลวิทยา
ที่แรกเริ่มตั้งอยู่ที่ถนนวังซ้าย ในเมือง  ซึ่งปัจจุบันกลายเป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนเมืองลำพูนไปแล้ว

ต่อมาเมื่อโรงเรียนมีจำนวนนักเรียนมากขึ้น ต้องหาสถานที่ใหม่
จึงขอซื้อที่นาในหมู่บ้านสันมหาพนมาราวห้าไร่เมื่อ พ.ศ.2498
เป็นที่นาซึ่งแดดจัดจ้า ไม่มีต้นไม้สักต้น มีเพียงร่องเหมืองและคันนา
พื้นดินยังมีรอยเท้าควายเป็นหลุมเล็กหลุมน้อยไปทั่ว
เมื่อจะใช้เป็นโรงเรียนจึงเริ่มต้นล้อมด้วยรั้วลวดหนาม
และปลูกต้นจามจุรีต้นสูงเพียงศอก ที่ครูเซี้ยงเจ้าของโรงเรียนหามาได้ เป็นระยะรอบพื้นที่
กว่าครูเซี้ยงจะมีเวลามารดน้ำบำรุง ก็ยามเย็นเลิกเรียนแล้วทุกวัน
จนหาคนช่วยทำงานได้ ก็ขอให้ช่วยดูแลต้นไม้เพื่อให้รอด
ยามบ่าย เมื่อได้เวลาเรียนพละศึกษาของเด็กโต ก็ชวนกันมาทำกิจกรรมกันในสถานที่แห่งใหม่
เด็กๆ ชอบใจที่ได้เรียนในที่โล่งแจ้ง ชาวบ้านที่อยู่ใกล้ก็ให้ยืมจอบเสียมมาช่วยกันขุดคันนาปรับที่
น้ำท่าที่มีใช้ ก็ได้ความเอื้อเฟื้อจากบ่อน้ำของเพื่อนบ้านที่อยู่รายรอบ

เมื่อได้มีอาคารและย้ายชั้นเรียนบางส่วนมายังที่แห่งใหม่
นักเรียนรุ่นเก่าๆ จึงมีประสบการณ์ที่ถูกเล่าต่อกันมาให้ได้รู้
ยามที่อยู่ในยุคก่อตั้ง ต้องตั้งสมาธิเดินเข้าโรงเรียนยามฝนตก
ก็ถนนเป็นโคลนเปียกลื่น ขืนไม่คอยจิกเท้าให้ดีก็มีโอกาสแสดงกายกรรมวัดพื้น
ทั้งครูและเด็กต่างเฝ้าดูแลต้นไม้ในโรงเรียนด้วยเห็นคุณค่าในร่มเงายามได้บรรเทาร้อน
มีจามจุรีที่บุกเบิกไว้ก่อน ตามด้วยตะขบ ต้นคูน กัลปพฤกษ์ อินทนิล
ต้นจามจุรีจึงได้รับเลือกให้เป็นต้นไม้ประจำโรงเรียน
และเป็นเพลงนำใจให้ฮึกเหิมยามเชียร์กีฬา ให้บรรดาศิษย์เก่าขับขานกันยามรวมรุ่น
จามจุรีเขียวขจีชูก้านกิ่ง..ยืนต้นนิ่งรอบรั้วรายชายทุ่งนา
บอกเขตขัณฑ์มงคลวิทยา ยลแล้วพาสุขฤทัยให้ครื้นเครง..ฯลฯ

รูปทางซ้าย จะเห็นเจดีย์กู่กุดของวัดจามเทวีอยู่ไกลๆ..

ตั้งแต่จำความได้ ก็เห็นต้นจามจุรีขึ้นอยู่รายรอบบ้าน
บางต้นเป็นสถานที่โปรดที่เคยแอบปีนไปนั่งอยู่บนคบไม้ซึ่งได้ขนาดเหมาะเจาะ
เวลาผ่านไปจนถึงบัดนี้ จามจุรีนับอายุได้ห้าสิบห้าปีแล้ว
เป็นห้าสิบห้าปีที่ยืนหยัด เติบโต ผ่านฝน ร้อน หนาว
ทั้งให้ร่มเงา ที่อยู่อาศัย ยังประโยชน์มากมาย

รูปซ้ายต้นไม้ที่เห็นอยู่ด้านหลัง เติบโตมาเป็นต้นในรูปขวา

ภาพที่เห็นเจ้าตัวเล็กช่วยกันใช้เชือกโอบวัดลำต้น และบันทึกเรื่องราวที่เรียนรู้จากจามจุรี
จึงมีความหมายมากกว่าการได้เห็นเด็กกับต้นไม้
แต่กลับได้เห็นเรื่องราวของกระแสธารแห่งชีวิตของผู้คนมากมายที่ผูกพันกับต้นจามจุรีเหล่านี้
กี่คนแล้วหนอ..ได้อาศัยร่มเงาตั้งแต่ตัวเล็กนิด จนเปลี่ยนผ่านเป็นหนุ่มน้อยสาวน้อยวัยใส
กี่คนแล้วหนอ..ที่ได้แวะเวียนมาพบผ่านและจากไป
เรื่องราวและความทรงจำมากมายที่เกิดขึ้นใต้มวลหมู่ร่มไม้ใบหนา
เรื่องราวในโรงเรียนที่เริ่มต้นจากท้องนา และต้นไม้ที่สูงเพียงศอก

ครูเซี้ยงผู้เริ่มปลูกต้นไม้ที่ให้ร่มเงา..ทั้งบรรดาครูอีกหลายท่านจากไปนานแล้ว
แต่ต้นจามจุรียังคงยืนหยัด..เติบโต..
เช่นเดียวกับปณิธานทางการศึกษาที่บรรดาคนรุ่นหลังยังสืบต่อ..
ต้นจามจุรียังคงต้องผ่านฝน ร้อน และหนาว
ราวจะบอกให้คนรุ่นหลัง..ตั้งใจมั่นพร้อมรับความแปรเปลี่ยน..และก้าวต่ออย่างมั่นคง..

.

,

,

ขอบคุณ

ข้อมูลประกอบการเขียนจาก..ครูสำลี เลาหกุล ผู้เป็นคู่ชีวิตของครูเซี้ยง(ถาวร  เลาหกุล)

ครูทราย ประคอง  โดดาธรรม คุณครูผู้ดูแลโครงงานสำรวจต้นไม้แผนกอนุบาล โรงเรียนมงคลวิทยา

ขอบคุณคำถามจาก คุณสุทธินี  สุริยกุล ณ อยุธยา รองนายกเทศมนตรี เทศบาลเมืองลำพูน

« « Prev : อันเนื่องมาจากน้ำเต้า 19 สายพันธุ์

Next : พิธีกรรม » »