ลานโรงเรียน

ได้กลับไปร่วมสนทนาธรรมกับกลุ่มอีกวันหนึ่ง   เดิมกำหนดเขาห้าวัน  แต่ได้ไปเข้าแค่สองวันสุดท้าย  แม่ใหญ่ คงจะพลาดเนื้อหาไปแยะเหมือนกัน 

วันนี้ ช่วงเช้า   เขาพูดเรื่อง สังโยชน์4  http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%8C   ฟังแล้ว มีประโยชน์และเห็นจริงเกี่ยวกับ การละกิเลสจริงๆ  มีทั้งละแบบเบื้องต่ำ และละแบบเบื้องสูงที่ปุถุชนธรรมดาอย่างเราคงละไม่ได้    เนื่องจากเล่าเอง ไม่ถูก คำบาลีแยะ  จึงกลับมาค้นหาลิงค์ที่อธิบายไว้ง่ายๆ  เพื่อตอกย้ำสิ่งที่ฟังมาจากอาจารย์วันนี้     หากมีผู้สนใจ  เชิญคลิ๊กเข้าไป  ที่ลิงค์ด้านบนได้เลย  แม่ใหญ่เองก็คงต้องเข้าไปอ่านอีกหลายรอบ  รู้สึกว่าตัวเองพอจะละได้สักสองข้อแรกเท่านั้นเอง

ต่อมา อาจารย์พานั่งสมาธิ 3 แบบ คือแบบนั่ง  แบบยืน  และแบบเดินจงกรม  แล้วกลับมานั่งอีกครั้ง  เป็นเวลารวม  1 ชั่วโมง อาจารย์เน้นๆว่าให้มีสมาธิอย่างต่อเนื่องเมื่อเปลี่ยนอิริยาบท   ปกติแม่ใหญ่ทำคนเดียวไม่เคยได้  อย่างมากก็ได้สัก 10 นาทีเอง  แต่วันนี้มีอาจารย์ และมีเพื่อนร่วมวง นั่งไปพร้อมๆกัน ก็เลยทำได้บ้าง    แต่ตอนท้ายๆรู้สึกขี้เกียจมากๆ แอบหรี่ตาดูคนอื่น เขายังนั่งตัวตรงกันอยู่เลย แม่ใหญ่เองเมื่อยปวดหัวเข่า ขยุกขยิกไปมา  จนคิดว่าหลุดออกจากสมาธิ ตั้งแต่ 45 นาทีแล้ว

จบการนั่งสมาธิ 1 ช.ม. ถึงเวลาเบรค   อาจารย์ให้ไปทานของว่าง  ซึ่งเป็น ขนมเปี๊ยะ  กับโอวัลตืน  อาจารย์ให้ลองเคี้ยวสิบนาทีแล้วค่อยกลืน  และให้ตามความรู้สึกตอนอาหารผ่านลำคอลงไป  อุแม่เจ้า ไม่นึกว่ามันจะยากเย็นแสนเข็ญอะไรเช่นนั้น  ใครไม่เชื่อ โปรดไปลองทำดู ยากมากที่สุด  ยิ่งอีตอนจะกลืน  อย่าให้พูดเลย  รีบหลับหูหลับตากลืน  แล้วดื่มโอวัลตินตามอย่างรวดเร็ว  ไม่งั้นอาจจะทำอาการน่ารังเกียจให้คนอื่นเห็นได้  อาจารย์พูดให้ฟังว่า การฝึกตัวนี้ จะเป็นการฝึกให้ละสังโยขน์ตัวที่ 4 คือ กามราคะได้  เพราะจะทำให้  ไม่ติดใจในกามคุณ คือการหลงในรูปรส กลิ่นเสียง จนขาดความยับยั้งชั่งใจ

กลับจากเบรค อาจารย์ให้ทุกคนเล่าประสบการณ์ที่สัมผัสมาในช่วงเช้า  จนถึงเบรค   แทบทุกคนรู้สึกไม่ต่างกันนัก เรื่องเคี้ยวของว่าง 10 นาที แต่เรื่องนั่งสมาธิ หลายคนนิ่งได้จริง  และไม่หลุดออกจากสมาธิเลย  อาจารย์บอกว่าให้กลับไปฝึกอย่างต่อเนื่อง  อย่าทิ้งไป  เพราะจะเป็นผลดี ต่อการใช้ชีวิตจริงต่อไป โดยเฉพาะชีวิตการเป็นผู้นำที่ต้องเป็นคนที่นิ่งมากๆ   ปัญญาจึงจะเกิดเมื่อมีปัญหาเข้ามาให้แก้

ตอนกลางวัน อาจารย์ก็ให้ไปทานข้าวอย่างมีสติอีก ไม่ให้พูดจากัน ต่างคนต่างทาน และให้เคี้ยวสี่สิบครั้งก่อนกลืน  อาหารมื้อนี้จริงๆแล้วมีแต่ของอร่อยๆทั้งนั้น  แต่ด้วยวิธีเดี้ยวดังกล่าว อาหารหมดรสหมดชาดเลย  ใครที่อยากลดความอ้วนไม่ต้องไปเสียเงินสถานลดความอ้วนที่ไหน   ใช้วิธีนี้ รับรองได้ว่า ได้ผล 1000 เปอร์เซ็นต์ (ถ้าทำได้จริง)

ช่วงบ่ายเป็นช่วงสังเคราะห์ความรู้ทั้งหมดที่ได้รับทั้ง 5 วัน โดยอาจารย์ ตั้งคำถามให้ทุกคนตอบ 10 ข้อ ที่เกี่ยวเนื่องกับการเป็นผู้นำในกระบวนทัศน์ใหม่  อาจารย์มีกิจกรรมให้พวกเราได้อยู่กับตนเองอีก ด้วยการให้ตอบคำถามทั้งสิบข้อ  แล้วนำคำตอบ ออกไปเดินในบริเวณ  ที่ตนเองพอใจ  ให้หยิบหินขึ้นมาสองก้อน  วางก้อนแรกไว้  แล้วให้อ่านคำตอบข้อแรก  ให้หมุนตัวตามต้องการแล้วเดินไปในทิศทางที่อยากเดินจะเป็นกี่ก้าว ก็ได้   โดยถือหินก้อนที่สองไปด้วย  อยากหยุดตรงไหนก็หยุด แล้วก็อ่านข้อสอง  แล้วก็หมุนตัวเดินไปหยุดจุดที่สาม  อ่านคำตอบข้อที่สาม  ทำอย่างนี้ จนอ่านคำตอบของตนเองครบสิบข้อ  แล้วอาจารย์ให้วางหินก้อนที่สองลงไปที่พื้นดิน  คราวนี้ อาจารย์ให้ เดินจากหินก้อนที่2กลับไปหาหินก้อนที่ 1  ในระหว่างเดินกลับให้สังเกตความรู้สึกของตัวเอง

หลังจากเวลาผ่านไปประมาณครึ่งชั่วโมง ทุกคนก้เสร็จภารกิจ   กลับมานั่งล้อมวงกันเหมือนเดิม เล่าประสบการณ์ที่ตนเองได้รับรู้ และรู้สึกตลอดจนเล่าถึงคำตอบของแต่ละคนทั้งสิบข้อ    บางคนมองว่ากิจกรรมที่อาจารย์ให้ทำ เป็นพิธีกรรมอย่างหนึ่ง ในการรับพลังจากธรรมชาติ  และจากพื้นดินที่ทำให้ สามารถคิดทบทวนคำตอบของตนเอง  และนำมาเล่าให้ฟังได้อย่างชัดเจน   บางคนรู้สึกถึงความสงบเย็น ในช่วงเดินกลับมายังหินก้อนที่ 1  บางคนรู้สึกอยากแก้ไขคำตอบของตัวเองบางข้อที่ตอบไว้แต่แรก  

 สำหรับแม่ใหญ่ เอง มีความรู้สึกว่า กิจกรรมของอาจารย์นี้เป็นอุบาย ที่ทำให้จิตเรา สงบ และจดจ่ออยู่กับคำตอบของตัวเอง  มีเวลาอยู่กับตัวเอง ใคร่ครวญอย่างมีสติ โดยไมว่อกแว่กไปทางอื่น  อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ตัวเองเลือกเอง อย่างอิสระ ไม่ว่าจะหันหรือหมุนหรือเดินไปทิศทางไหน   การเดินจากจุดหนึ่งไปยังจุดหนึ่ง จนถึงจุดหมายสุดท้าย  ทำให้จิตไม่ส่ายไปทางอื่น ดังนั้น  สมองจึงว่าง และโปร่ง  จำสิ่งที่ตัวเองอ่านซ้ำได้ เป็นอย่างดี   เมื่อนำมาเล่า  ก็เป็นการสังเคราะห์ข้อมูลของตัวเอง ออกมาได้อย่างครบถ้วน (กิจกรรมนี้จะเอามาลองให้ครูทำเหมือนกัน  แต่เปลี่ยนเนื้อหาให้เข้ากับกลุ่มครูสักหน่อย จะได้คนพูดคนเล่าได้ โดยไม่ต้องไปสั่งการเลย  คำพูดมันคงจะพรั่งพรูออกมาเอง  เพราะทั้งเขียนเอง อ่านเอง รู้เอง)

เมื่อแม่ใหญ่ได้ฟังคนในกลุ่มทั้งยี่สิบคน   พูดถึงประสบการณ์ตนเองกับคำตอบทั้งสิบข้อ  ในมุมมองของแต่ละคน    แม่ใหญ่ก็สามารถติดตามเรื่องที่เขาคุยกันเมื่อสามวันที่แม่ใหญ่ ไม่ได้มาเข้าได้เกือบครบ   เพราะคำถามที่อาจารย์ถาม  ได้ครอบคลุมเนื้อหาทั้งหมดไว้แล้ว  เป็นการสอบที่ผู้ถูกสอบไม่รู้ตัวจริงๆด้วย  อาจารย์ประชา หุตานุวัตรนี่ท่านเยี่ยมจริงๆ ขอปรบมือดังๆ

วันนี้จะเข้ามาบันทึกเรื่องที่ไม่ถนัดอธิบาย แต่คิดว่าตัวเองปฏิบัติอยู่โดยไม่รู้คัมภีร์ไปบ้างแล้ว  สืบเนื่องมาจาก คณะเทศบาลขอนแก่น นำโดยนายกเทศมนตรี เชิญชวนให้ไปเข้าสัมนาเชิงปฏิบัติการ เรื่อง  “ผู้นำกระบวนทัศน์ใหม่”  โดย  อาจารย์ประชา หุตานุวัตร เป็นวิทยากร  คนที่มาเข้าร่วมสัมนา  เป็นพนักงานและผู้บริหารของเทศบาลเกือบทั้งหมด  ไม่มากนักราวๆ 20 คน เท่านั้น

เขาสัมนากันมาก่อนแล้วสามวัน แต่เนื่องจากแม่ใหญ่ไปกรุงเทพจึงกลับมาเข้าสัมนา ในวันที่สี่    แต่ก็คิดว่า ไป ดีกว่า ไม่ไป  เคยเข้าสนทนาธรรมกับอาจารย์วิทยากรมาก่อน  รู้สึกถูกจริต  เพราะมันไม่ยากเกินกว่าที่คนธรรมดาๆที่เข้าวัดทำบุญบ้างอย่างแม่ใหญ่จะพอเข้าใจ

วันนี้อาจารย์ เริ่มด้วยการสนทนากัน ถึงหนังสือเล่มหนึ่ง ที่อาจารย์แจกให้มาอ่านล่วงหน้า  ชื่อเรื่อง คนสองหน้า  ของ อัลเบิร์ต การ์มู  หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือ ที่อ่านแล้วต้องอ่านซ้ำหลายครั้ง เพราะนักประพันธ์ ซึ่งเป็นถึงผู้ได้รับรางวัลโนเบล สาขาวรรณคดี เมื่อปี 2500 ได้เขียนเอาไว้ ให้ติดตามตัวนำเรื่องย้อนกลับไปกลับมาตามแบบฉบับหนังสือตะวันตก  จนบางที่ขณะอ่านไม่รู้ว่า ตอนนี้เป็นอดีต ปัจจุบัน หรืออนาคต  แต่เนื้อหาก้ดีมากทีเดียว 

บทประพันธ์   ได้   แสดงให้เห็นถึงคนๆหนึ่งที่เริ่มต้นเรื่องด้วยความรู้สึกภาคภูมิใจในความเป็นคนดีของตัวเอง เป็นพ่อพระที่คอยช่วยเหลือผู้คนจนได้รับการสรรเสริญเยินยอไปทั่ว  แต่เจ้าตัวกลับ มาถามตัวเองในพฤติกรรมที่ว่าดีนั้น  ว่าทำไปเพื่ออะไร  ทำไปด้วยจิตใจสูงส่งจริงๆ หรือ   หรือทำไปเพราะอยากให้คนเห็น       รายละเอียดต่างๆมีมากมาย หลายเหตุการณ์   ซึ่งจะไม่เล่า ใครสนใจไปหามาอ่านเอง  แต่อยากจะบอกว่า อ่านแล้ว  จะรู้สึกว่า ตัวเอกของเรื่องมันอยู่ในผู้คนทุกเภททุกวัยในโลกใบนี้  ที่สับสนกับการกระทำของตัวเอง จนไม่สามารถพิพากษาตนเองได้อย่างตรงไปตรงมาว่าอะไรดี อะไรไม่ดี

กลุ่มสนทนาธรรม  ต่างๆให้ความคิดเห็นหลากหลายกับเรื่อง “คนสองหน้า” ที่ไปอ่านกันมา  ซึ่งช่วยให้ต่อยอดความคิดของกันและกันได้เป็นอย่างดี  บางมุมเราเองก็มองไม่เห็นเหมือนกัน  ดังนั้น กิจกรรมการอ่านหนังสือ แล้วเอามาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นนี้ จึงเป็นกิจกรรมดีมากๆ กิจกรรมหนึ่ง  ที่แม่ใหญ่สามารถนำมาใช้กับครู และครูก็สามารถนำไปใช้กับเด็กระดับประถมได้ด้วย เป็นการกระตุ้นให้อ่าน ให้คิด และให้เห็นมุมมองที่แตกต่าง ได้ในกิจกรรมเดียว

แต่จุดมุ่งหมายที่อาจารย์ให้พวกเราอ่าน และมาพูดคุยกันเป็นอีกแบบหนึ่ง อาจารย์ ดึงเนื้อหาในเรื่องเข้ามาสู่ ความเป็น “สุญญตา” และ “อนัตตา” ในพุทธศาสนาของเรา  อาจารย์ได้อธิบายถึงความว่าง  ที่ไม่ได้แปลว่าอยู่เฉยๆ  ความไม่มีตัวตน ที่ไม่ได้หมายความว่า การไม่มีศักดิ์ศรี   ถ้าคนเรารู้จัก สุญญตา และอนัตตา  อย่างถ่องแท้ และนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน  ก็จะเป็นประโยชน์แก่บรรดาผู้นำ เป็นอย่างยิ่ง

กิจกรรมที่สอง อาจารย์ ให้อาสาสมัครจากกลุ่มคนหนึ่ง   มานอนหลับตากลางวง  แล้วให้ทุกคน  เขียนลงบนกระดาษเอสี่ คนละ 50 รายการว่าเห็นอะไรบ้าง   หลังจากนั้น  ก้แบ่งกลุ่มออกเป็นสามกลุ่ม  ให้แต่ละกลุ่ม เอาสิ่งที่เห็นมาเขียนรวมกันบนกระดาษแผ่นใหญ่ อีกครั้ง ดังนั้น  เราจึงได้ “สิ่งที่เห็น”  เท่ากับ ห้าสิบคูณด้วยยี่สิบคน เป็นสิ่งที่เห็นที่หลากหลายมากในเวลาอันสั้น  มีทั้งที่เป็นสิ่งที่เห็นธรรมดาๆง่ายๆ เช่นแขน ขา หน้า ตา ตับ ไต ไส้ พุงฯลฯ กับสิ่งที่บางคนเห็นต่างๆและแปลกๆเช่น เห็นโรงบ่มแก๊ส  กองกระดูก อากาศธาตุ ฆาตกร ธาตทั้งสี่ฯลฯ  อื่นๆอีกมากมาย  หลังจากให้คนเขียนสิ่งที่เห็นแปลกๆมาเล่าให้ฟังว่าทำไมเขาถึงเห็นอย่างนั้น  อาจารย์ก็กระตุกต่อมคิด ด้วยการให้เรามองสิ่งที่นอนอยู่กลางวงว่า  อีก 10 ปีข้างหน้า เราจะเห็นว่าเป็นอย่างไร  อีก 100 ปี 1000ปี  10000 ปี  เราจะเห็นเป็นอย่างไร  กิจกรรมนี้เป็นกิจกรรมที่กระตุกต่อมคิดได้ดีอีกเหมือนกัน   สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในโรงเรียนได้

กิจกรรมช่วงบ่าย อาจารย์ได้พูดถึงการมีสติกับอายาตนะหรือการสัมผัสทั้งหก     คือ การได้เห็น  การได้ยิน  การได้กลิ่น  ได้ลิ้มรส ได้กายสัมผัส และได้รู้สึกนึกคิด  แล้วให้ไปนั่งคนเดียว  สังเกตว่า ณ  เวลานั้นๆ สติเราอยู่กับสัมผัสใด  ถ้ารู้ก็ให้ขีดเส้น tally เหมือนนับคะแนนผู้แทนนั่นแหละ คือ ขีดได้สี่เส้น แล้วขีดขวาง อีกหนึ่งเป็น ห้า อาจารย์บอกว่า ถ้าเราสังเกตให้ดี จะรู้ว่า  ณ ปัจจุบันนั้น เราใช้ สัมผัสอะไรเด่นที่สุด  เพราะธรรมชาติของคนเราจะใช้ทีละสัมผัสเท่านั้น แต่ที่เราไม่เคยรู้เพราะเราตามไม่ทันนั่นเอง

เมื่อได้ทำกิจกรรมนี้ มันเป็นเรื่องแปลกแต่จริงๆที่เรามีชีวิตอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน โดยไม่เคยรู้ว่า  ว่าเราได้ใช้สัมผัสทั้งหกนี้ อย่างเป็นขั้นเป็นตอนจริงๆ มีหลักฐานอย่างเห็นได้ชัด  จบจากการทดลองในเวลา 15 นาที  ก้ให้ทุกคนมาเล่าสู่กันฟังว่า รู้สึกอย่างไรบ้าง  ก็มีความเห็นที่แตกต่างกันออกไป    บางคนบอกตามไม่ทันจริงๆ  พอตาเห้นแล้วยังไม่ทันขีด มันคิดต่อ หูก็ไปได้ยินเสียงจั๊กจั่นร้อง รู้สึกเมื่อย(กาย) เบื่อ(ใจ)ฯลฯ ทุกอย่างไปมาเร็วมาก ปรู๊ดปร๊าดยิ่งกว่า ไอพ่นอีก

กิจกรรมต่อไป อาจารย์ให้แยก  สัมผัส 5 ข้อแรกคือ หู ตา จมูก ลิ้น  กายไว้ด้วยกันเป็นหัวข้อที่หนึ่ง   เอาความรู้สึกนึกคิดเป็นหัวข้อที่สอง  แล้วให้สังเกตและขีดจำนวนที่ได้สัมผัสทั้งสองหัวข้อ  อีก 15 นาที  จบกิจกรรมกลับมาสนทนากันอีก  ก็เป็นเรื่องแปลกที่คราวนี้  บางคนสัมผัสได้ข้อหนึ่งมาก  บางคนสัมผัสได้ข้อที่สอง  เป็นความนึกคิด ได้มากกว่า  บางคนยังจับไม่ค่อยถูกว่า ไหนเป็นข้อหนึ่ง ไหนเป็นข้อสอง บอกว่ามันชักจะเบลอๆ

กิจกรรมสุดท้าย  อาจารย์ถามคนที่นึกคิดได้มากครั้ง ว่าคิดเกี่ยวกับเรื่องอะไรบ้าง แล้วนำความคิดมาจัดหมวด  ซึ่งก็จะออกมาคล้ายๆกันคือ หมวดครอบครัว  ธรรมชาติ  การงาน  ครอบครัว เรื่องเที่ยว แล้วให้เริ่มสังเกตใหม่  อาจารย์ให้เวลาถึง 20  นาที   อาจารย์ให้ไปหามุมสงบของตัวเอง  แล้วให้ขีดเส้นความคิด  ว่า คิดถึงเรื่องในหมวดไหนกี่ครั้ง  โดยไม่ทิ้ง หัวข้อแรกอันว่าด้วยการสัมผัสทั้งห้า  ผลการนำเรื่องที่สังเกตกลับสนทนากัน  บางคนนับความคิดเป็นหมวดๆได้ชัดเจน แต่จะรู้สึกปวดหัวตึ๊บๆ    แต่สำหรับแม่ใหญ่เอง  ต้องสารภาพกับอาจารย์ว่า พอมีคำสั่งให้คิดแบบละเอียดขึ้น  แม่ใหญ่กลับไม่คิดเสียเฉยๆ  กลับใช้ ตา หู และกายสัมผัสกับบรรยากาศรอบข้าง ซึ่งเป็นบ้านสวนสวยงาม ลมพัดเย็นๆ น้ำในสระเป็นระลอก ต้นไม้หลากหลายชนิด  ที่ปลูกอยู่รอบบริเวณเขียวชอุ่ม  มีเสียงจั๊กจั่น ร้องเซ็งแซ่มาเป็นระยะๆ  ดูเพลินไปเพลินมา  สงสัยสติหลุดเลยหลับไปซะอย่างงั้น  อาจารย์บอกว่าไม่ใช่เรื่องแปลก  และนี่แหละคืออาการ สติไม่อยู่กับเนื้อกับตัวที่มนุษย์ทุกๆคนเป็นกันอยู่ในชีวิตประจำวัน 

วันนี้ขอบันทึกเท่าที่จำได้ แค่นี้ก่อน  เพราะจริงๆอาจารย์พูดเรื่องดีดีมากกว่านี้  แต่ฟังเพลิน และเข้าใจ  แต่ไม่ได้จด เลยเอามาบรรยายต่อไม่ได้  เพราะไม่คุ้นชินกับ ศัพท์ภาษาบาลีหลายๆตัว  จำได้คำเดียวคือ นิวรณ์ ที่ว่า ถ้ามีมากๆ  ก็จะทำให้จิตใจร้อนรุ่มกลุ้มใจ   เดี๋ยววันนี้ไปฟังอีกรอบ  จะจดเอามาขยายขี้เท่อ ในลานปัญญาบ้าง ซึ่งอาจจะไม่เป็นประโยชน์ต่อผู้รู้ทั้งหลายสักเท่าไหร่ก็ได้  แต่ถ้าสำหรับคนไกลวัดอย่างแม่ใหญ่อาจจะชอบใจก้ได้