ลานสวนป่า

การบ้านในช่วงนี้จะต้องทำเก็บสะสมไปเรื่อย ๆ  คือเรื่องชนบทศึกษาที่เกี่ยวกับภูมิปัญญาไทย ดำเนินความเป็นไทที่ผ่านมา มีเหตุและปัจจัยอะไร และอย่างไร ในกลุ่มของนักศึกษาโข่งที่ทำการบ้านเรื่องนี้ ได้ลงพื้นที่ไปทุกภูมิภาคแล้ว นำเสนอแบบผิวเผินไปบ้างแล้ว ตามประชามติแบบมัดมือชก “เห็นชอบมอบครูบา” เรื่องดำเนินมาแบบเอ้อระเหย จนกระทั่งท่านพี่สืบเอะอะโวยวายเรื่องการจัดเวทีสรุปรวบยอดขมวดปม ..

ท่านพี่เล่าตาตื่นให้ฟังว่า..ครูบา

ตอนที่นั่งเรือมาจากจีน ผมได้ยินกลุ่มอื่น ๆ เขาหารือกันจัดเวทีสัมมนาที่โน่นที่นี่

แล้วเรื่องอีสานของเรานี่ละจะทำยังไง ไหนมีใครบ้าง เรียกมาหารือกัน

ผมแย้งว่าหารือไม่พอหรอกท่านพี่  มันต้องหาเรื่อง

ด้วยอิทธิฤทธิ์ของพี่สืบ ทำให้นักศึกษาโข่งสนใจมาร่วมเวทีที่อีสานมาก เพราะช่วงนำเสนอผมยั่วให้อยากมาอีสาน ด้วยบอกว่ามีข้าวอร่อยที่สุดในโลก มีผัก มีปลา ให้เลือกทำอาหารเต็มที่  ปรากฎว่าท่านพี่ยกมือชูกะแร้กันให้ควัก คนโน้นก็จะมาคนนี้ก็จะมา  จะเอารถตู้ 3-4-5 คันมา เรื่องยานพาหนะล่วงรู้ไปถึงท่านพี่ธวัชชัย  รองแม่ทัพภาคที่ 2 เดินฉับๆมาบอกผมว่า..ครูบาผมบอกน้องๆที่โคราชแล้ว ให้เอารถบัสมารับพวกเราไปอีสาน  ทั้งหมดนี้เป็นสถานการก่อหวอดที่นำมาเล่าให้ฟัง

คราวนี้มาถึงฝ่ายแซ่เฮ  พวกเราก็จะมาสวนป่าอีก ผมนะแปลกใจมาก ทำไมไม่ยอมเข็ดขยาด ในเมื่อจะมาก็จะเล่าสภาพทั่วไปปูพื้นให้ทราบ  เรื่องที่พักนักเรียนโข่งจะให้พักโรงแรมในเมือง ส่วนแซ่เฮพักในสวนป่าเช่นเคย ช่วงนั้นผักปลาอุดมสมบูรณ์ พริกหนุ่มที่น้าอึ่งอ๊อบให้เมล็ดมาปลูก ตอนนี้ออกผลดกจนกิ่งโก่ง กล้วยที่ 3 สาวมาปลูกคราวก่อนออกเครือแล้ว บ้างต้นบรรจุลงกระเพาะไปบ้างแล้ว มะละกอมีเยอะ ดอกมะรุมให้เก็บใส่ไข่เจียวก็เยอะ ผักอื่น ๆ พรุ่งนี้จะขึ้นรูปให้ชม ผมถ่ายไม่เก่งหรอกนะ จะให้คนได้รับรางวัลมาถ่ายภาพให้ ก็แอ็คเหลือเกิน

เนื้อหาสารเสวนาจะเป็นการถกเรื่องอีสาน จะเชิญฝ่ายเรามาบอกเล่าเรื่องต่าง ๆ ตามประสบการณ์ตรง อาจจะเชิญฝ่ายนักศึกษาโข่งสลับบ้าง แต่การซักถามดุเดือดแน่ นักศึกษาพวกนี้ปากไวยกมือเร็ว อย่าให้ยึดไมโครโฟนเป็นอันขาด ผมอ่านที่ท่านบางทรายเขียนในบล็อกดงหลวง ก็เห็นว่า..จุดประกายได้ดี จึงขออนุญาตยกมาให้เห็นพอสังเขป

สิ่งที่ผมประทับใจมากที่สุดเท่าที่ท่านครูบาพยายามถ่ายทอดให้เราทราบก็คือ….“ท่านรับสั่งถามพ่อว่า อีสานนี่จะพัฒนายังไงดี ” …….

คำรับสั่งถามคำนี้แสดงถึงความห่วงใยของพระองค์ท่านต่อแผ่นดินนี้ ในฐานะที่พระองค์ท่านเสด็จมาอีสานก็ตั้งคำถามถึงอีสาน..

ผมมานั่งนึกในใจว่าหากพระองค์ท่านมาถามผม แบบทันทีทันใด ผมก็คงตื่นเต้นที่จะตอบคำถามที่ใหญ่โตเช่นนี้ แต่เรื่องนี้คล้าย ๆ กันกับที่ผมตั้งคำถามตัวเองเมื่อหลายสิบปีก่อน ที่ย้ายฐานการทำงานจากภาคเหนือมาอีสานว่า  หากมาอีสานจะมาพัฒนาอะไร….

มันแล้วแต่มุมมองของผู้คนที่มีประสบการณ์ที่แตกต่างกัน นักการศึกษาก็เริ่มที่ ต้องแก้การศึกษา แพทย์ก็กล่าวว่าเรื่องสุขภาพชุมชน นักเกษตรก็ว่าต้องพัฒนาการเกษตร นักป่าไม้ก็ว่าต้องฟื้นฟูป่า ตำรวจก็ว่าต้องจัดการเรื่องคนผิด ฯ

แต่ทั้งหมดนั้นมันพัวพันอีรุงตุงนัง แกะกันไม่ออก เกี่ยวเนื่องมากบ้างน้อยบ้าง ยิ่งนานวันความเกี่ยวเนื่องกันก็มีมากขึ้นตามลำดับ นักบริหารก็อาจจะกล่าวว่า เอาปัญหาทั้งหมดมาจัดลำดับความสำคัญซิ….

คนที่ผ่านการ train มาบางด้านก็บอกว่าต้องเริ่มที่ area base อีสานเหนือกับอีสานใต้ ก็ไม่เหมือนกัน อีสานลุ่มน้ำกับอีสานเชิงเขาก็ไม่เหมือนกัน หรือจะกล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ ระบบนิเวศวัฒนธรรมเกษตรแต่ละแห่งก็ไม่เหมือนกัน

ราชการก็เอาระบบฐานข้อมูลกลางมาเป็นตัวตั้ง คือ กชช 2 ค. หรือ จปฐ. หรือ ฯลฯ ก็มีคำถามว่า เชื่อมั่นฐานข้อมูลนั้นแค่ไหน

บ้างก็ว่าเริ่มอะไรก็ถูกทั้งนั้น แต่เราก็เริ่มการพัฒนามามากกว่า 50 ปีแล้ว จนเพื่อนบ้านใกล้เคียงวิ่งรุดหน้าไปไกลแล้ว ต่างก็บอกว่าเป็นเพราะเราไม่บูรณาการกัน

ครั้งหนึ่งเราบอกเกษตรกรว่าต้องเพิ่มผลผลิตข้าวโดยการใช้ข้าวสายพันธุ์ใหม่ ต้องเปลี่ยนวิธีการทำนาเป็นการดำ ต้องใส่ปุ๋ย เมื่อเกิดโรคข้าวก็ใช้สารเคมี เฟื่องฟูมาจนเราส่งออกข้าวเป็นอันดับหนึ่ง แต่มาวันนี้บอกให้ลดละเลิกสารเคมี เพราะเป็นอันตรายต่อสุขภาพองค์รวม

เราเปิดประเทศและเน้นการส่งออกผลิตภัณฑ์การเกษตรและอื่นๆ จนภาคการเกษตรเกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ แรงงานภาคเกษตรไหลเข้ามาสู่ภาคอุตสาหกรรม จนภาคเกษตรต้องไปจ้างแรงงานต่างชาติเข้ามาทำแล้ว

แล้ววันหนึ่งพระองค์ท่านผู้เป็นที่สุดของแผ่นดินทรงตรัสว่า เราต้องพอเพียง สภาพัฒน์ฯ ก็บรรจุหลักการนี้เข้าไปในแผนฯ ชาติ แต่ประเทศกำลังผ่านวิกฤติพลังงาน ราชการส่วนหนึ่ง เอกชนอีกจำนวนมากก็เห่อปลูกพืชพลังงานกัน  บางหน่วยงานกลับไม่ได้เน้นเรื่องพอเพียง ตรงข้ามกลับเน้นพืชพลังงานกันใหญ่โต มิใส่ใจหลักการพอเพียงอย่างจริงจัง…

พรรคการเมืองก็หวังดี เอาเงินไปทุ่มที่หมู่บ้านท่ามกลางกระแสบริโภคนิยมที่ไหลบ่า ไปสู่ชนบทอย่างมิมีสิ่งใดฉุดรั้งหรือชะลอได้ มิใยจะมีมาตรการที่เหมาะสมในการใช้เงินก้อนนั้น ไม่ถึงสิบปีที่ Mobile phone เข้ามาเมืองไทย เครื่องมือชนิดนี้ก็ติดกายเด็กเลี้ยงควายกลางทุ่งนาเสียแล้ว

ฝ่ายปกครองก็บอกว่าชุมชนต้องเข้มแข็ง ตั้งโครงสร้างต่าง ๆ ขึ้นมาใหม่โดยไม่สนใจใยดีระบบชุมชนดั้งเดิมที่ function มาตลอดนับร้อย ๆ ปี

ยิ่งทบทวนไปก็ยิ่งพบเห็นภาพเหล่านี้ ยิ่งแลกเปลี่ยนเรียนรู้ก็ยิ่งเห็นความผกผัน กระแสหนึ่งไหลไปแทนที่ของเดิม สิ่งใหม่และเก่ามีทั้งดีและด้อยปะปนกันไป แต่เราละทิ้งของเดิมแล้วถวิลหาแต่สิ่งใหม่ ๆ

ผมมาอีสานก็บอกกับตัวเองว่าต้องรู้เรื่องดิน เรื่องน้ำ เรื่องป่า เรื่องชนเผ่า ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นฯ

พูดเรื่องกว้าง หากเราเป็นคนในหมู่บ้านก็ต้องเริ่มที่หมู่บ้าน วิเคราะห์ภาพของหมู่บ้าน ภายในหมู่บ้าน หมู่บ้านต่อหมู่บ้าน หมู่บ้านกับข้างนอก

หากเราเอา area base ผนวกกับ ความคิดเห็นของชาวบ้าน ผนวกกับภาพรวมที่กระทำต่อหมู่บ้าน ต่อยอดของเดิมที่มีดีดีอยู่แล้ว ฟื้นฟูของเดิมขึ้นมา ผนวกกับสิ่งใหม่ ๆ ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิต เดินไปด้วยกัน เกาะกลุ่มด้วยกัน โดยเฉพาะการผสมผสานสิ่งใหม่กับเก่าอย่างลงตัว ค่อยเป็นค่อยไป อาศัยเวลาและการปรับตัวขยับเส้นทางเดินไปตามช่วงจังหวะเวลา…ทั้งหมดนี้ผมเห็นด้วยอย่างยิ่งว่าต้องยึดหลักพอเพียงของพระองค์ท่าน…

สิ่งที่กล่าวมิใช่เรื่องใหม่ แต่เป็นเรื่องที่ตอกย้ำเส้นทางเดินของการพัฒนาอีสาน

สรุปทัศนะของผมคือ เอาพื้นที่เป็นตัวตั้ง

เอาประชาชนเป็นตัวตั้ง

เอาวิชาการที่เหมาะสมเข้าไปผสามผสานอย่างลงตัว

เอาภาพรวมประเทศเข้าไปผสมผสานอย่างลงตัว

พัฒนาคน พัฒนาจิตสำนึกเป็นเรื่องใหญ่

ต่อยอดของเดิมที่ดี เติมสิ่งใหม่ที่เหมาะสม

เน้นความพอเพียงเป็นฐานก่อน

อิงโครงสร้างเก่าผสมผสานหลักการใหม่อย่างเหมาะสม

ผสมผสาน บูรณาการจากจุดเล็กๆ แล้วขยายสู่ใหญ่

พัฒนาทุนเดิมหมู่บ้านชุมชน ท้องถิ่นดัดแปลงให้อยู่ในสภาพแวดล้อมใหม่

ผนวก เด็ก เยาวชน สตรี พระ ผู้เฒ่า ฯลฯ ให้มีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ

ขับเคลื่อนภาพรวมอย่างต่อเนื่อง ปรับปรุง เปลี่ยนแปลงตามสภาวะเงื่อนไข

« « Prev : เรื่องกระตุ้นสายตาและสายใจ

Next : ผิดหรือถูกสังเกตุ » »