คอบ
ประเพณีไทย “ไปลามาไหว้”
ในความหมายเดียวกันกับพี่น้องสองฝั่งแม่น้ำของ ทางนี้เรียกกันว่า ไปลา-มาคอบ
ตอนที่ผมไปทำงานกับพี่น้องชาวเผ่าโส้ที่ดงหลวง เจ้าโคตรลุงตาท่านก็ทำพิธีคอบบอกผีเจ้าปู่ด้วยการสังเวยหมูหนึ่งตัวพร้อมเหล้าไห เครื่องเซ่นหลังจากการเลี้ยงคอบเจ้าปู่ก็นำมากินข้าวเช้าข้าวงายสามัคคีกัน ภายหลังการคอบพี่น้องชาวบ้านก็ยอมรับให้ผู้มาใหม่เป็นส่วนหนึ่งของชุมชน เมื่อหมดวาระการทำงานก่อนกลับพี่น้องท่านก็บอกว่าให้เอาดอกไม้ธูปเทียนไปคอบลาท่านที่ศาลเสีย หากไม่แล้วเกิดเจ้าปู่ท่านตรวจนับพลเมืองลูกหลานไม่พบผมแล้ว คนที่อยู่ทางนี้จะ “อยู่ไม่สุข” เมื่อท่านว่ากันอย่างนั้นเราก็ต้องทำตามแม้ในใจอยากจะแย้งว่าผมยังไม่ไปไหนยังเป็นลูกเป็นหลานจะกลับมาเยี่ยมยามถามข่าวทุกครั้งที่มีโอกาส
เมื่อเดือนก่อน พี่น้องชาวกิมมุบ้านนาหนองคำโยกย้ายหมู่บ้านไปที่ใหม่ คณะกรรมการหมู่บ้านเสนอของบประมาณมาขอซื้อเหล้าไหกับหมูไปประกอบพิธี “คอบ”ลาบ้านเก่า เมื่อไปถึงบ้านใหม่แล้วก็มีการ “คอบ”บอกเจ้าที่อีกรอบ พี่น้องชาวกิมมุเชื่อถือฤกษ์มื้อจั๋นวันดีกันค่อนข้างเคร่งครัด บางครอบครัวย้ายไปแล้วก็กองข้าวของไว้ใต้ถุนบ้านแล้วปูเสื่อปูผ้าใบนอนกันใต้ถุนบ้านกันหลายวัน ไปสอบถามดูได้คำตอบว่า รอให้ถึงมื้อดีก่อนค่อยขึ้นบ้าน บางครอบครัวจัดรถไปช่วยขนของนัดหมายวันกันแล้วก็มาขอเปลี่ยนวันเพราะวันที่นัดกัน “เป็นวันเสีย”ของครอบครัว พร้อมคำอธิบายว่า “พ่อข้อยตายมื้อวันจันทร์” พอถึงบางอ้อแล้วทีมงานก็ต้องปรับตารางให้ตามใจพี่น้อง สิ่งไหนจะช่วยให้พี่น้องสบายใจก็ต้องพยายามตามใจให้มากที่สุด
สัปดาห์ก่อนทีมงานบอกว่าเฒ่าแก่แนวโฮมบ้านชาวลื้อนาทรายคำถามถึง หากว่างให้ไปช่วยนั่งฟังพี่น้องวางแผน “คอบ”ก่อนการย้ายหมู่บ้าน ในฐานะที่เป็นคนแรกๆที่มาชวนพี่น้องคุยเรื่องการยกย้ายไปตั้งถิ่นฐานที่ใหม่มาเมื่อเกือบซาวปีที่แล้ว แม้ว่าทุกวันนี่ไม่ได้รับผืดชอบโดยตรงก็ต้องเอาหน้าไปให้ผู้เฒ่าผู้แก่ได้เห็นเสียหน่อย
พี่น้องชาวลื้อมีพิธีการ “คอบ”ที่ซับซ้อนมากกว่าเพราะมีทั้งพิธีพุทธ และพิธีผี ท่านบอกว่าจะทำดังนี้
๑ พิธีคอบบอกที่ป่าช้า มีหมูหนึ่งตัว เครื่องสังเวย สะตวง และเครื่องประกอบ
๒ พิธีคอบบอกเจ้าที่เจ้าทางที่บ้าน หมูหนึ่งตัว เครื่องสะตวง
๓ พิธีย้ายวัด งานนี้สามวันนิมนต์พระชาวลื้อมาจากแขวงบ่อแก้ว เมืองฮุน และเมืองเงิน แต่ละที่ขับรถไปรับเป็นวันๆ ไม่เอาพระลาวในหงสาเพราะสวดไม่เหมือนกัน สำหรับพิธีกรรม วันแรกเป็นการเตรียมเครื่องไทยทานและเรือนหน้อยสองหลัง ทำบุญไปหาบรรพบุรุษผู้ที่ล่วงลับไปพร้อมคอบบอกกล่าวว่าจะย้ายไปอยู่ที่ใหม่ วันที่สองเป็นการสวดเบิกและพิธีสึกพระพุทธรูปองค์ประธานเพราะในการเคลื่อนย้ายท่านไปวัดใหม่หากเกิดชำรุดต้องซ่อมแซมจะได้ไม่ “ขึด” ส่วนวันที่สามเป็นการไปทำบุญที่วัดใหม่
แผนการโยกย้าย ภายหลังที่เช้าของบ้านไปตรวจตราบ้านใหม่แก้ไขซ่อมแซมจนเป็นที่พอใจทุกหลังแล้ว ในวันย้ายท่านขอให้จัดรถกระบวนดังนี้ ท่านให้เอารถคันแรกแห่พระพุทธรูป คันที่สองให้พระนั่งอ่านธรรมใบลาน และพระเณรที่เหลือนั่งไปในคันที่สาม จากนั้นค่อยเป็นรถของพี่น้องชาวบ้าน ราวๆต้นเดือนหน้าอาจได้เห็นภาพ แต่ต้องขึ้นอยู่กับความพอใจในบ้านใหม่ของพี่น้อง แต่หากพ้นวันที่ ๓สิงหา ก็ต้องรอไปอีกสามเดือน พี่น้องชาวลื้อไม่ย้ายบ้านในระหว่างเข้าพรรษาครับ
เป็นอีกหนึ่งวิถีของหลายชนเผ่า…ที่ผ่านพบ
3 ความคิดเห็น
งดงามเน๊อะ
มีวัฒนธรรมประเพณีเพื่อความสุขความเจริญในปายหน้า ใจก่ออ่อนโยนได้เน๊อะ
อ่านแล้วได้หูกว้างตากว้างมาแหมนักเน้อ ถ้ามีเวลาเขียนหื้ออ่านแหมเน้อเจ้า
จะดีกว่าหากบ่ต้องคอบลาจากไผ บ่ต้องคอบลาเจ้าปู่เจ้าที่ครับ…อุ๊ย
แต่เมื่อฝืนกระแสบ่ได้ สิ่งใดตี้ยะหื้อเปิ้นพอจั๋ยสบายจั๋ยก่อต้องช่วยเต็มที่ครับ
เป๋นต๋างึดแต้ครับครูใหญ่ เวลางานยุ่งมากๆใกล้ส่งรายงานสุดๆเนี่ย กลับอยากเขียนบันทึกสุดๆเหมือนกั๋นครับ