ลานจอมป่วน

เนื่องจากการเรียนการสอนเป็นแบบ Active Learning หรือ Participatory Learning  หลังจากศึกษาดูงานที่ สวนผึ้ง  รับฟังปัญหาและแนวทางแก้ไขจากมุมมองของผู้ประกอบการภาคธุรกิจท่องเที่ยว  และจากภาคประชาสังคมแล้ว  ก็ต้องมานั่งพูดคุย  แลกเปลี่ยนความคิดเห็น  ถอดบทเรียนกัน

เช้าวันที่ 14 สิงหาคม 2554  08.30-09.30 น.  ก็มีการพูดคุยกันที่โรงเรียนสวนผึ้งวิทยา อ.สวนผึ้ง จ.ราชบุรี

พลเอก เอกชัย ศรีวิลาศ ลุงเอกของเราก็กล่าวนำ

ปัญหาเรื่องที่ดินทำกิน  สิ่งแวดล้อม  เชื้อชาติ เผ่าพันธุ์  ก็เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นในหลายๆพื้นที่ของประเทศไทย  สวนผึ้งเป็นพื้นที่ติดชายแดนพม่า  มีกะเหรี่ยงอาศัยอยู่ตั้งแต่แม่ฮ่องสอนถึงระนอง  วันนี้บ่ายก็จะได้ไปดูพื้นที่พักพิงชั่วคราวบ้านถ้ำหิน (Tham Hin Temporary Shelter) ซึ่งเป็นศุนย์อพยพที่ไม่มีรั้ว  ก็เป็นอีกปัญหาหนึ่ง  เพราะมีผู้อพยพอยู่ถึง 6,000 คน  อยู่ต้นน้ำ  รอการอพยพไปอยู่ประเทศที่สาม  เช่นสหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย และประเทศแถบสแกนดิเนเวีย  เพราะนโยบายของสหรัฐอเมริกา  ไม่อยากให้ส่งกลับไปประเทศเดิม  อยากให้อพยพไปอยู่ประเทศที่ 3

ลุงเอกเปิดโอกาสให้พูดคุยกัน  แต่ขอคนละ 3 นาที

วิชชุกร คำจันทร์ นักบิน บริษัทการบินไทย จำกัด

จากข้อมูลที่ได้รับเมื่อวาน  ตัวเองสรุปได้ว่ามีปัญหาที่สวนผึ้งมีปัญหาเรื่องน้ำกับที่ดิน  นำไปสู่ความขัดแย้ง ความรุนแรงก็ตามมา  ทั่วโลกก็มีปัญหาแบบนี้  หน่วยงานที่เกี่ยวข้องมีเยอะ  ผลประโยชน์ก็เยอะด้วย

แก้ปัญหาควรเป็นเชิงอนุรักษ์ ให้หยุดทุกอย่างไว้ก่อน  รีสอร์ทที่มีอยู่ก็ไม่ให้มีเพิ่ม  จำกัดจำนวนนักท่องเที่ยว  สื่อให้สังคมข้างนอกได้รับรู้ปัญหา  ให้ภาคประชาสังคมในท้องที่มีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหา

ภักดี ภักดิ์นรา ทนายความหุ้นส่วน บริษัท วีระวงค์, ชินวัฒน์ และเพียงพนอ จำกัด

เรื่องที่ดินน่าจะเป็นเรื่องที่แก้ไขได้ง่ายที่สุดเพราะเป็นเรื่องที่จับต้องได้  ควรจะมีภาพถ่ายดาวเทียมที่สามารถบอกได้ว่ามีการใช้พื้นที่ตั้งแต่เมื่อไหร่?  ใช้พิสูจน์สิทธิได้

เรื่องให้เช่าของกรมธนารักษ์ควรคิดค่าเช่าตามประเภทการใช้  คนเป็นคนสร้างกติกาขึ้น น่าจะแก้ไขได้  โดยคำนึงถึงความเป็นอยู่และสภาพแวดล้อมที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน

สิ่งที่ต้องติดตามดูคือพอให้สิทธิไปแล้วจะเปลี่ยนมือได้หรือไม่?  เพราะไม่ว่าจะกำหนดเกณฑ์อย่างไร  เช่น สปก. ที่กำหนดว่าห้ามเปลี่ยนมือ  ในที่สุดนักกฏหมายหรือคนที่เกี่ยวข้องก็หาทางเลี่ยงได้อยู่ดี  ถ้าเปลี่ยนสัญญาเช่าเป็น 30 ปี  จะเปลี่ยนมือได้หรือไม่?    มองที่ประโยชน์ทั้ง 2 ฝ่าย  คนใช้ที่ดินก็จะมีความมั่นคงในการใช้ที่ดินระยะยาว  กรมธนารักษ์ก็จะได้หลักเกณฑ์ว่าใครบ้างเข้ามาใช้

ลุงเอก

บางพื้นที่ไม่ยอมเช่ากับกรมธนารักษ์  แต่จะเอาเอกสารสิทธิอย่างเดียว

ดร. สมหมาย ปรีชาศิลป์ รองผู้ว่าราชการจังหวัดมุกดาหาร

เรื่องที่ดินมีกฏหมายหลายฉบับ  พื้นที่ต้องชัดเจนว่าเป็นพื้นที่ใด  ที่ดินเองก็มีปัญหาในการรังวัด ที่ในโฉนดบางทีก็ไม่แน่นอน ทางแก้ที่ตรงที่สุดคือต้องรังวัดให้ชัดเจนก่อน แล้วดูว่าใช้กฏหมายไหน  เพราะจะไม่เหมือนกัน

การจัดการน้ำ คนในพื้นที่จะรู้ดีที่สุด  ถ้าทำประชาคมแล้วยอมกัน  บ้านเฉลี่ยสุขก็ดูจะอุดมคติไปหน่อยแต่ถ้ายอมรับกันก็เป็นไปได้  เป้าหมายคือเฉลี่ยความสุขให้ทุกคนอยู่ได้ ถ้าจำกัดจำนวนคนไม่ได้  ก็มีปัญหาทรัพยากรน้ำแน่ๆ  ให้คนในพื้นที่มีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาก็จะแก้ปัญหาได้

ลุงเอก

เราไปลงพื้นที่ที่ตรังกันมา  ตรังกำลังจะทำเรื่องป่าชุมชน  เขามีพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวติดเอาไว้  เอามาให้ดูจะได้เห็นว่าความเป็นจริงที่แท้จริงเป็นอย่างไร?  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท่านทรงทราบดีเพราะท่านดูแลประชาชนมา   มันเป็นเรื่องการจัดการของรัฐที่ทำให้เกิดปัญหาขึ้น

“ …กฏหมายมีไว้สำหรับให้มีความสงบสุขในบ้านเมือง  มิใช่ว่ากฏหมายมีไว้สำหรับบังคับประชาชน  ถ้ามุ่งหมายที่จะบังคับประชาชน  ก็กลายเป็นเผด็จการ  กลายเป็นสิ่งที่บุคคลหมู่น้อยจะต้องบังคับบุคคลหมู่มาก  ในทางตรงข้าม กฏหมายมีไว้สำหรับให้บุคคลหมู่มากมีเสรีและอยู่ด้วยความสงบ  บางทีเราตั้งกฏหมายขึ้นมาก็ด้วยวิชาการที่ได้จากต่างประเทศ  เพราะว่าวิชาการกฏหมายนี้  ก็เป็นวิชาการที่กว้างขวางจึงต้องมีอะไรทำอย่างหนึ่ง  แต่วิชาการนั้นอาจไม่เหมาะสมกับสถานการณ์ หรือท้องที่ของเรา  บางทีเคยยกตัวอย่างมาเกี่ยวกับที่ดิน  เกี่ยวข้องกับการทำมาหากินของประชาชนที่อยู่ห่างไกล  ซึ่งเราเอากฏหมายไปบังคับประชาชนเหล่านั้นไม่ได้เพราะว่า…เป็นความผิดของตัวเอง เพราะการปกครองไม่ถึงประชาชนที่อยู่ห่างไกลจึงไม่สามารถที่จะทราบถึงกฏหมาย  ความบกพร่องก็อยู่ที่ทางฝ่ายที่บังคับกฏหมายมากกว่าฝ่ายที่ถูกบังคับ  ข้อนี้ควรจะถือเป็นหลักเหมือนกัน  ฉะนั้น…ต้องหาวิธีที่จะปฏิบัติกฏหมายให้ถูกต้องตามหลักของธรรมชาติ…

…ในป่าสงวนซึ่งทางราชการได้ขีดเส้นไว้ว่าเป็นป่าสงวนหรือป่าจำแนก  แต่ว่า เราขีดเส้นไว้ประชาชนก็มีอยู่ในนั้นแล้ว  เราจะเอากฏหมายป่าสงวนไปบังคับคนที่อยู่ในป่าที่ยังไม่ได้สงวนแล้วไปสงวนทีหลัง  โดยขีดเส้นบนเศษกระดาษก็ดูชอบกลอยู่  แต่มีปัญหาเกิดขึ้นที่เมื่อขีดเส้นแล้ว  ประชาชนที่อยู่ในนั้นก็กลายเป็นผู้ฝ่าฝืนกฏหมายไป  ถ้าดูในทางกฏหมายเขาก็ฝ่าฝืนเพราะว่าตรามาเป็นกฏหมายโดยชอบธรรม  แต่ว่า…ถ้าตามธรรมชาติ ใครเป็นผู้ทำผิดกฏหมาย ก็ผู้ที่ขีดเส้นนั่นเอง  เพราะว่า  บุคคลที่อยู่ในป่านั้นเขาอยู่ก่อน  เขามีสิทธิในทางเป็นมนุษย์  หมายความว่า…ทางราชการบุกรุกบุคคล  ไม่ใช่บุคคลบุกรุกกฏหมายบ้านเมือง…”

กฤษณะเดช โสสุทธิ สมาชิกสภาพัฒนาการเมือง

เราได้รับชุดข้อมูล 3 ชุด  จากผู้ประกอบการ  จากภาคประชาสังคมและจากภาครัฐ  ชุดข้อมูลทั้ง 3 ชุดมีข้อมูลที่ไม่สอดรับกัน มันแย้งกันอยู่  ชุดข้อมูลทั้ง 3 ชุดนี้เคยเอามานั่งดูแล้วนั่งคุยกันไหม?

สภาพปัญหาที่เกิดก็เป็นเรื่องที่ดินและเรื่องน้ำ  มีปัญหาเรื่องความเป็นธรรมในการพิสูจน์สิทธิ  ระหว่างที่กาญจนบุรีกับที่สวนผึ้ง

ที่สนใจมากที่สุดเป็นเรื่องของแนวคิดกับกระบวนการการจัดการความขัดแย้ง  กรอบความคิดของเขาอยากให้มีเวทีที่เอาทุกภาคส่วนมาพูดคุยกันเพื่อนำไปสู่การจัดการความขัดแย้ง

เริ่มเห็นกระบวนการที่ถูกนำมาใช้

1. สภาพลเมือง เป็นตัวหนึ่งที่จะนำไปสู่กระบวนการการจัดการความขัดแย้ง
2. ท้องถิ่นเริ่มมีกรอบความคิดที่ให้ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการเรื่องน้ำ จึงเกิดคณะกรรมการขึ้น  ถ้านายกฯ ไม่ได้เป็นแล้ว  การบริหารจัดการน้ำภายใต้กระบวนการมีส่วนร่วมจะยังอยู่ต่อไปไหม?  ถ้าชุดใหม่เข้ามา

ข้อมูลเชิงลึก  ภายหลังที่คณะกรรมการชุดนี้ขึ้นมาบริหาร  เงินรายได้เหลือเยอะ  ประมาณ 2-3 แสน จัดเป็นสวัสดิการได้  นำไปสู่การเกิดอุบัติเหตุ?

เวทีที่ว่ายังไม่เคยเกิดขึ้นเลย

ลุงเอก

จะเริ่มเกิดขึ้นเพราะทาง 4ส2  ภาคพลเมืองที่ราชบุรีและสำนักสันติวิธีฯ  จะเริ่มทำเวทีนี้  ใครสนใจก็มาร่วมได้

ณัฏฐ์ วัลลิโภดม ผู้อำนวยการพรรคกิจสังคม

ที่รับฟังเมื่อวานจากบุคคลที่ตำแหน่งหน้าที่แตกต่างกัน  แต่ก็เป็นปัญหาเรื่องน้ำและที่ดิน  แต่ละท่านยังมีอคติในตัวเอง  ยังรักษาผลประโยชน์ของตัวเอง

บรรพบุรุษชาวกระเหรี่ยงก็ได้สร้างปัญหาไว้  แล้วจะมาแก้ปัญหาในปัจจุบัน  หนทางยังอีกยาวไกล

การดูแลเรื่องน้ำ  ก็มีผลประโยชน์เกี่ยวกับร้านค้า

ด้านองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ก็มีส่วนได้ส่วนเสียอยู่

แต่โดยภาพรวมแล้วก็ต้องการปกป้องผืนดินและน้ำ  ต้องดูเวลานี้  ใครเป็นผู้มีอำนาจ  ใครเป็นคนของใคร  ใครใกล้ชิดผู้ใหญ่มากกว่ากัน  ชาวบ้านไม่สามารถอ้าปากใดๆได้   นอกจากรวมกลุ่มประชาคม

ใครมีอำนาจ ณ เวลานั้น  คนเหล่านี้ก็จะได้ผลประโยชน์โดยไม่ต้องเปิดเผยตัวเอง  โฉนดที่ดินและ น.ส. 3 ก.  ก็จะตามมาภายหลัง

ถ้ามีการบริหารจัดการน้ำที่ดี  สวนผึ้งก็จะมีน้ำใช้ เช่นการเจาะน้ำบาดาล  อยู่ที่ผู้นำชุมชนด้วย

พันเอก ดร. พิเชษฐ คงศรี นายทหารปฏิบัติการกองบัญชาการกองทัพไทย

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ตลอดระยะเวลา 60 ปีพระองค์ทรงทำอยู่ 2 เรื่องคือเรื่องดินกับน้ำ

ประเด็นความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในสวนผึ้ง  ซึ่งเป็นที่มาของสวนผึ้งโมเดล  เป็นปัญหาในเชิงแนวความคิดที่แตกต่างกัน หรือมโนธรรมที่แตกต่างกันอย่างสุดขั้ว

มิติของชาวบ้านมองว่าเป็นผู้ที่มีกรรมสิทธิในที่ดิน  โดยอ้างชาติพันธุ์  การเคยทำกินในที่นี้มาโดยตลอด  เป็นมิติใหม่ที่สังคมไทยที่กำลังขับเคลื่อนเข้าสู่อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน  หรือการเมืองภาคพลเมือง  ซึ่งเป็นมิติที่ภาครัฐจะปฏิเสธไม่ได้อีกต่อไป

มโนทัศน์หรือแนวความคิดของผู้ประกอบการจะอยู่บนพื้นฐานของเศรษฐกิจเป็นตัวตั้ง จะมองในมิติที่มีผลประโยชน์เป็นตัวเงิน

ในขณะที่ภาครัฐจะมีมโนทัศน์หรือมุมมองในด้านการปฏิบัติตามกฏหมาย  เพราะภาครัฐมองว่าอำนาจอธิปไตยเป็นของภาครัฐมาโดยตลอด  กฏหมายเป็นเครื่องมือที่สำคัญของรัฐ  เจ้าหน้าที่รัฐก็จะยืนอยู่บนกรอบของกฏหมาย   มีกฏหมายที่ภาครัฐต้องปฏิบัติเยอะแยะไปหมด

สามกระบวนทัศน์ที่แตกต่างกันกันในพื้นที่ของสวนผึ้งนี้นำมาซึ่งความขัดแย้ง ถ้าย้อนไปหาสมุทัยของปัญหา  เราจะทำอย่างไรให้วิธีคิดนี้ตกผลึก เกิดการยอมรับร่วมกัน  แนวทางเศรษฐกิจพอเพียงเป็นแนวทางที่จะแก้ปัญหาเรื่องน้ำกับดิน  และเรื่องสมดุล  การดำรงอยู่ของคนในสังคมที่หลากหลายตามภูมิภาคต่างๆ

อับดุลอซิซ ตาเดอินทร์ ประธานฝ่ายสิทธิมนุษยชน  สมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย

ปัญหาที่ดินมีกฏหมายหลายฉบับและมีหลายกระทรวงที่เกี่ยวข้องเกี่ยวข้อง  ยิ่งปัญหาที่ดินชายแดนจะมีปัญหาความมั่นคงเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย  มีการเสนอการปฏิรูปกฏหมายที่มีความสำคัญมากแต่ยังไม่ผ่าน  มีส่วนเกี่ยวข้องกับโครงสร้างอำนาจของกฏหมาย  ต้องปฏิรูปกฏหมายเรื่องที่ดินที่มีปัญหามายาวนานมาก  มีเรื่องการสืบทอดการครอบครองในระบบศักดินา  จนกระทั่งตกทอดมาถึงปัจจุบัน

การปฏิรูปกฏหมายต้องให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วม  ต้องกระจายอำนาจมาสู่ท้องถิ่นให้ท้องถิ่นจัดการปัญหาที่ดินของตัวเอง ประเทศไทยมีปัญหาโครงสร้างอำนาจ  ต้องเป็นแบบชุมชนจัดการตนเอง

…..มีต่อ…..

Facebook

« « Prev : พูดคุยกับชาวบ้านที่สวนผึ้ง

Next : ถอดบทเรียนการศึกษาดูงานภาคกลาง (2) » »